بررسی انواع قلاویز و کاربرد آنهابررسی انواع قلاویز و کاربرد آنها
قلاویز، به‌عنوان یکی از ابزارهای بنیادین در حوزه مهندسی و صنعت، نقش محوری در ایجاد اتصالات دقیق و پایدار ایفا میکند. این ابزار با ایجاد رزوه‌های داخلی در قطعات مختلف، امکان اتصال محکم و ایمن قطعات به یکدیگر را فراهم می‌آورد. تنوع بالای قلاویزها و کاربردهای گسترده آنها در صنایع گوناگون، اهمیت شناخت دقیق انواع مختلف قلاویز و ویژگی‌های هر یک را دوچندان می‌سازد.
۱٫ قلاویز دستی
قلاویز دستی، همان‌طور که از نام آنها پیداست، ابزارهایی هستند که رزوه‌کاری با آنها به‌صورت دستی انجام می‌شود.انتهای این قلاویزها به طور معمول به صورت چهارگوش طراحی می‌شود تا امکان حرکت چرخشی آن با استفاده از دسته قلاویز فراهم گردد. دسته قلاویز ابزاری است که به کمک آن فرآیند چرخاندن قلاویز در سوراخ امکان‌پذیر می‌شود.
به‌دلیل وجود شیارهای براده‌برداری، بدنه قلاویز ممکن است ضعیف شود و قادر به تحمل نیروی برشی در یک مرحله از براده‌برداری نباشد. به‌منظور کاهش نیروی برشی وارد شده، قلاویزها معمولاً در یک مجموعه شامل سه نوع قلاویز طراحی می‌شوند که عبارتند از: قلاویز پیشرو، قلاویز میان‌رو و قلاویز پس‌رو. این مجموعه‌ها که در صنعت با نام‌های قلاویز اول‌رو، دوم‌رو و سوم‌رو نیز شناخته می‌شوند، به کاهش فشار و بهبود عملکرد در حین فرآیند رزوه‌کاری کمک می‌کنند.
برای شناسایی این قلاویزها، معمولاً روی دنباله قلاویز پیشرو یک خط، روی قلاویز میان‌رو دو خط و قلاویزهای پس‌رو بدون علامت مشخصه ساخته می‌شوند.
نحوه استفاده از قلاویز دستی:
ترتیب استفاده از قلاویزها به‌طور معمول به این صورت است که ابتدا با استفاده از قلاویز پیشرو حدود ۵۵ درصد از حجم براده برداشته می‌شود. سپس با قلاویز میان‌رو ، که وظیفه برداشتن ۲۵ درصد از براده‌ها را به عهده دارد، ادامه فرآیند رزوه‌زنی انجام می‌شود. در نهایت، با استفاده از قلاویز پس‌رو، ۲۰ درصد باقی‌مانده از براده برداشته می‌شود.این قلاویز که وظیفه تکمیل عملیات رزوه‌زنی را به عهده دارد، علاوه بر این، مسئول انجام کارهایی نظیر رساندن رزوه به اندازه دقیق و پرداخت‌کاری نهایی است.
زاویه شیب قسمت برش در قلاویز پیش رو تقریباً ۴ درجـه و در میان رو تقریباً ۱۰ درجه و در پس رو تقریباً ۲۰ درجه می باشد.
زاویه های قلاویز دستی چگونه است؟
قلاویز شامل زاویه های گوه β، آزاد α و براده γ می باشد.
در قلاویز شکل (الف) زاویه ی آزاد برابر با صفر است. در نتیجه این قلاویز برای مواد کمی سخت مانند فولاد ساختمانی مناسب تر است.
در قلاویز شکل (ب) زاویه ی آزاد وجود دارد. این قلاویز برای مواد نرم مانند آلیاژهای مس، مناسب تر است. وجود زاویه ی آزاد به دلیل اصطکاک کمتر به حرکت سریعتر قلاویز کمک میکند.
نکات مهم در استفاده از قلاویز دستی:
- آسیب‌دیدن قلاویز به دلیل عدم رعایت اصول فنی: قلاویز ممکن است به دلیل رعایت نکردن اصول فنی نظیر وارد کردن فشار بیش از حد، کج شدن قلاویز در داخل سوراخ یا کوچک بودن قطر سوراخ، دچار شکستگی شود.
- مشکلات در هنگام استفاده از قلاویز پیشرو و میان‌رو: در هنگام استفاده از قلاویز پیشرو، در صورتی که قلاویز به‌طورغیرعادی سفت شود، باید آن را خارج کرده و از قلاویز میان‌رو استفاده نمود. در صورت سفت شدن قلاویز میان‌رو، باید آن را خارج کرده و مجدداً از قلاویز پیشرو استفاده کرد.
- انتخاب مته مناسب: مته‌ای که برای سوراخ‌هایی که قرار است با قلاویز رزوه‌زنی شوند، انتخاب می‌شود باید دارای قطر کوچکتر از اندازه نامی قلاویز باشد تا فرآیند رزوه‌زنی به درستی انجام گیرد.
برای آنکه قلاویزها بتوانند در ابتدای عملیات براده‌برداری به راحتی با قطعه کار درگیر شوند، معمولاً قسمت ابتدایی آنها به‌صورت مخروطی طراحی می‌شود که این قسمت را “قسمت برش” می‌نامند.
۲٫ قلاویز ماشینی
این نوع قلاویزها دارای شیاره‌های مستقیم و مارپیچ هستند که فرآیند رزوه‌زنی در داخل سوراخ‌ها را با استفاده از یک قلاویز و در یک مرحله انجام می‌دهند. این قلاویزها به نام قلاویزهای خودکار نیز شناخته می‌شوند. قلاویز مذکور بر روی سه‌نظام مته نصب شده و با حرکت خطی و دورانی آهسته محور، عملیات رزوه‌تراشی در داخل سوراخ به انجام می‌رسد.
قلاویزهای ماشینی از نظر شکل دندانه به دو نوع مستقیم و مارپیچ تقسیم می‌شوند.
جهت خرید و مشاهده قیمت قلاویز، می توانید وارد سایت شاپ میل شوید:
قلاویزهای ماشینی با دندانه مستقیم:
- کاربرد: برای رزوه‌کاری قطعات با انتهای باز.
- ویژگی: براده‌ها از انتهای قلاویز خارج می‌شوند.
مزایا :
- خروج آسان براده‌ها: براده‌ها به راحتی از انتهای قلاویز خارج می‌شوند، بنابراین این نوع قلاویز برای قطعاتی که انتهای باز دارند مناسب است و احتمال مسدود شدن یا گیر کردن براده‌ها کم است.
- ساده بودن طراحی: ساختار دندانه مستقیم باعث می‌شود که این قلاویزها نسبت به مدل‌های مارپیچ ساده‌تر و ارزان‌تر باشند.
- مناسب برای مواد نرم‌تر: در مواد نرم‌تر، قلاویزهای دندانه مستقیم می‌توانند عملکرد بهتری داشته باشند زیرا براده‌ها به راحتی خارج می‌شوند.
معایب :
- محدودیت در عمق رزوه‌کاری: به دلیل اینکه براده‌ها به راحتی خارج می‌شوند، این قلاویزها برای رزوه‌کاری قطعات با عمق زیاد مناسب نیستند.
- عدم کارایی در قطعات بسته: اگر قطعه دارای انتهای بسته باشد، براده‌ها نمی‌توانند به راحتی خارج شوند، که می‌تواند موجب فشار اضافی بر روی قلاویز و آسیب به سطح رزوه‌ها شود.
قلاویزهای ماشینی با دندانه مارپیچ:
- کاربرد: برای رزوه‌کاری قطعات با انتهای بسته.
- ویژگی: رزوه ایجاد شده عمیق‌تر و دقیق‌تر است. شکل مارپیچ به براده‌ها اجازه می‌دهد تا به راحتی از سوراخ خارج شوند.
مزایا:
- دقت و عمق بیشتر: دندانه‌های مارپیچی باعث می‌شوند که رزوه‌ها دقیق‌تر و عمیق‌تر ایجاد شوند، که برای قطعاتی با عمق زیاد مناسب است.
- خروج آسان براده‌ها: در مقایسه با قلاویزهای دندانه مستقیم، براده‌ها به راحتی از سوراخ خارج می‌شوند، بنابراین احتمال گیر کردن براده‌ها و مسدود شدن سوراخ کم می‌شود.
- مناسب برای قطعات بسته: به دلیل شکل مارپیچ، این قلاویزها برای قطعات با انتهای بسته مناسب‌تر هستند و می‌توانند براده‌ها را به راحتی خارج کنند.
معایب:
- قیمت بالاتر: به دلیل طراحی پیچیده‌تر، این نوع قلاویزها معمولاً گران‌تر از مدل‌های دندانه مستقیم هستند.
- نیاز به نیروی بیشتر: به دلیل شکل مارپیچ و طراحی پیچیده، ممکن است نیروی بیشتری برای استفاده از این قلاویزها نیاز باشد.
- محدودیت در استفاده با مواد سخت: این نوع قلاویزها ممکن است در مواد سخت‌تر عملکرد ضعیف‌تری داشته باشند، زیرا به دلیل شکل پیچیده‌تر، احتمال شکستن دندانه‌ها در مواد سخت‌تر بیشتر است.
با توجه به کاربرد هر نوع قلاویز، انتخاب صحیح می‌تواند تأثیر زیادی در دقت و کیفیت عملیات رزوه‌کاری داشته باشد.
۳٫قلاویز لوله
قلاویز لوله (Pipe Tap) یک نوع قلاویز مخصوص برای رزوه‌کاری در لوله‌ها و اتصالات لوله است. این نوع قلاویز برای ایجاد رزوه‌های داخلی در لوله‌ها و قطعات لوله‌ای استفاده می‌شود تا امکان اتصال قطعات مختلف با یکدیگر فراهم گردد.
ویژگی‌ها و کاربردهای قلاویز لوله:
- کاربرد اصلی: برای رزوه‌کاری لوله‌ها و اتصالات لوله‌ای، به ویژه در صنایع لوله‌کشی، سیستم‌های آب و گاز، و صنایع شیمیایی و نفتی.
- رزوه‌های خاص لوله: رزوه‌های ایجاد شده با قلاویز لوله معمولاً به‌گونه‌ای طراحی می‌شوند که به خوبی با رزوه‌های لوله‌ها و اتصالات استاندارد تطابق داشته باشند.
- نوع دندانه: قلاویز لوله معمولاً دندانه‌های خاصی دارد که به آن امکان می‌دهد با فشار زیاد براده‌ها را خارج کرده و رزوه‌ای مقاوم و دقیق ایجاد کند.
انواع قلاویز لوله:
- قلاویز لوله نوع (NPT (National Pipe Tapered: این نوع قلاویز برای ایجاد رزوه‌های مخروطی (تدریجی) در لوله‌ها استفاده می‌شود که برای ایجاد اتصالات آب‌بندی‌شده در سیستم‌های لوله‌کشی مناسب است.
- قلاویز لوله نوع (BSP (British Standard Pipe: این نوع رزوه‌ها برای اتصالات استاندارد لوله‌کشی در کشورهایی که از سیستم استاندارد انگلیسی استفاده می‌کنند، طراحی شده است.
- قلاویز لوله نوع (BSPT (British Standard Pipe Tapered: مشابه NPT، اما با رزوه‌های مخروطی برای آب‌بندی بهتر.
مزایا:
- دقت بالا: رزوه‌کاری دقیق و مقاوم برای اتصالات محکم و بدون نشتی.
- مناسب برای سیستم‌های فشاری: مناسب برای سیستم‌های لوله‌کشی که تحت فشار هستند، مانند سیستم‌های گاز و آب.
- تنوع در اندازه‌ها: قلاویزهای لوله در اندازه‌ها(ی مختلف موجود هستند و می‌توانند برای انواع لوله‌ها و اتصالات مختلف استفاده شوند.
معایب:
- نیاز به مهارت: رزوه‌کاری با قلاویز لوله نیاز به دقت و تجربه دارد تا از مشکلاتی مانند خوردگی یا آسیب به لوله جلوگیری شود.
- نیاز به ابزار خاص: به دلیل طراحی خاص، ممکن است نیاز به ابزار یا دستگاه‌های خاص برای استفاده از قلاویز لوله باشد.
قلاویزهای لوله به‌طور خاص برای ایجاد رزوه‌های داخلی در لوله‌ها طراحی شده‌اند و در صنایع مختلف به‌ویژه در لوله‌کشی، سیستم‌های گاز، نفت، و شیمیایی کاربرد دارند.
انتخاب قلاویز مناسب برای کاربرد خاص
انتخاب قلاویز مناسب بستگی به چند عامل دارد:
- نوع ماده: فلزات نرم یا سخت، آلیاژها
- عمق و پیچیدگی رزوه: برخی قلاویزها برای رزوه‌های عمیق مناسب‌تر هستند.
- نوع دستگاه مورد استفاده: دستی یا ماشینی بودن
نتیجه‌گیری
انتخاب قلاویز مناسب برای هر پروژه صنعتی از اهمیت بالایی برخوردار است. با توجه به انواع مختلف قلاویزها و کاربردهای آنها، کسب اطلاعات دقیق در مورد ویژگی‌ها و مزایای هر نوع قلاویز می‌تواند به بهبود کیفیت و دقت تولید کمک شایانی کند.
