استرس
•استرس های روانی چه تاثیری بر روند کاری کارکنان دارد ؟
مقدمه :
- جنگ بعضی را به سمت خدایان ، بعضی را به سمت بشریت ، بعضی را به سمت بردگی و بندگی و بعضی را به سوی آزادگی هدایت می كند. (هراكلیس)
- هرچیزی كه مادی باشد قطعا قابل اندازه گیری نیست. (آلبرت انیشتین) (اصل عدم قطعیت)
در دهه های اخیر ، رقابت روبه رشدی در مقیاس جهانی ، ما بین مذاهب، ملتها و بنگاههای اقتصادی كسب و كار بوجود آمده است . جهانی شدن بزرگترین دغدغه زمان ماست و دست بشر را برای ابداعات و خلاقیتهای بشری آزاد می گذارد. برای پیشقدم بودن و باقی ماندن در صحنه تجارت و رقابت لازم است با تقاضاهای گوناگون مشتری و بازار سازگار بود. ظاهرا بنظر می رسد باید بین رشد اقتصادی و سود و نفع تجاری و یا خارج شدن از صحنه فعالیت اقتصادی یكی را انتخاب نمود. انتخاب اول یعنی رشد و بقای اقتصادی غالبا متوجه بنگاههای اقتصادی بزرگتر است تا بدین ترتیب ساختار درونی خود را با كاهش نیروی كار دگرگون سازند.
اظهار ناخشنودی در مورد استرسهای شغلی ، اثرات جانبی آن برروی سلامتی كارگران:
هزینه های اقتصادی ناشی از غیبت كارگر از محل كار و یا بازنشستگی های زود هنگام باعث شده است تا در گوشه و كنار جهان تلاش وسیعی برای شناخت مسایل و مشكلات كاری و اتخاذ راهكارهایی برای پیشگیری از ایجاد استرس صورت گیرد و حتی نمونه های عملی از این فاكتورهای موفقیت آمیز جمع آوری گردد كه بسیاری از این یافته های جدید علمی از طریق سازمانهای مختلف بین المللی از قبیل سازمان بهداشت جهانی ( WHO) سازمان بین المللی كار (ILO )، اتحادیه اروپا (E.U) و موسسات ملی ایمنی و بهداشت حرفه ای در سراسر جهان قابل دسترسی است. خلاصه این اطلاعات و نتایج بشرح ذیل است :
- شواهد خوبی وجود دارد كه موید این مطلب است كه استرس به شیوه های گوناگون برروی شمار زیادی از افراد خصوصا افراد آسیب پذیر تاثیر جدی می گذارد .
- برخی از اطلاعات چگونگی عملكرد استرس را برروی افراد مختلف بصورت تكی و انفرادی و یا بصورت گروهی و تحت شرایط ویژه نشان میدهد .
- اطلاعات زیادی پیرامون عوامل و شرایط ایجاد كننده استرس بدست آمده است كه برخی از این عوامل قابل كنترل و برخی دیگر كاهش پذیرند .
- شواهد تجربی نشان داده اند كه استرس تنها برروی فرد اثر نمیگذارد بلكه با شدت بیشتری و با هزینه های گزاف تری برروی كل جامعه یا شركت و كارگاه تاثیر منفی دارد .
- ابزارهای متعدد و قابل دسترس برای مدیریت استرس وجود دارد اما باید شرایط كاری آن ها فراهم باشد و از آنجائیكه غالب كارگاهها و بنگاههای اقتصادی كوچك هستند لذا لازم است از طریق خدمات بازرسی كار، اتحادیه های صنفی ، هیاتها و گروهها و شبكه های بومی و محلی حمایت و پشتیبانی شوند . لازم به توضیح است كه مشاركت كارگران و مسئولیت پذیری مدیریت دو عامل مهم در تمام مراحل مدیریت استرس می باشند .
- نمونه های عملی و موفقیت آمیز زیادی بدست آمده است كه به شرح برخی فاكتورهای مفید شرایط كاری می پردازد و در ارتقاء سطح آگاهی عمومی و انتقال پیام امیدواری برای افرادی كه از اوضاع نابسامان كاری خود رنج می برند ، نقش موثر داشته است.
- تجارب زیادی نشان می دهد كه طی سالهای آتی ، تحصیلات برای ایجاد دانش واقعی كافی نیست. لذا برنامه های آموزشی باید از ابتدا شامل مفاهیم و استراتژی های قوی و محكم باشند ، نظیر تدابیر لازم برای بالا بردن سطح قابلیتهای افراد طی آموزشهای بلند مدت ، آموزش چگونگی حفظ سلامت و بهداشت جسمی و روانی كارگر ، ایمنی در كار و نحوه برخورد و رویارویی مناسبتر و بهتر با استرس .
(حقایق كلیدی و اصلی استرسی) :
- امروزه استرسهای شغلی ، دومین مسئله مهم در بهداشت حرفه ای محسوب می شوند كه بر روی 28 % از كارگران یعنی 40 میلیون نفر از مردم اتحادیه اروپا اثر گذاشته است .
- تعداد افرادی كه از شرایط توام با استرس محیطهای كاری خود رنج می برند ، نسبت به سال 1990 دو برابر شده اند .
- برآورد شده است كه هزینه های اتلاف وقت و هزینه های بهداشتی مرتبط با موضوع استرس در اتحادیه اروپا ، بیش از 20 میلیون یورو می باشد .
- جدا از اثرات منفی اقتصادی ، نباید از هزینه های انسانی مربوط به خطرات فیزیولوژیكی مرتبط با كار غافل شد ، خطراتی كه به گونه های متفاوت برروی سلامتی فیزیكی و فیزیولوژیكی افراد تاثیر منفی میگذارد اعم از ناراحتیها و بیماریهای گوارشی و قلبی و عروقی یا مشكلات بهداشت روانی افراد .
بیماری استرس :
استرس عبارت است از واكنش‌های فیزیكی، ذهنی و عاطفی كه در نتیجه تغییرات و نیازهای زندگی فرد، تجربه می‌شوند. تغییرات می‌توانند بزرگ یا كوچك باشند. پاسخ افراد به تغییرات زندگی متفاوت است. استرس مثبت میتواند یك انگیزش دهنده باشد در حالی كه استرس منفی میتواند در زمانی كه این تغییرات و نیازها، فرد را شكست می‌دهند، ایجاد شود.
علایم شایع‌فیزیكی:
گرفتگی عضلانی، سردرد، درد قفسه سینه، ناراحتی معده، اسهال یا یبوست، افزایش ضربان قلب، دست‌های سرد و مرطوب، خستگی، تعریق شدید، بثورات، تنفس سریع، لرز، تیك، تحریك‌پذیری، كم‌اشتهایی یا بی‌اشتهایی، ضعف، احساس خستگی، گیجی.
عاطفی: عصبانیت، اعتماد به نفس پایین، افسردگی، بی‌تفاوتی، تحریك‌پذیری، ترس و پاسخ‌های هراسی، اشكال در تمركز، احساس گناهكاری، نگرانی، بی‌قراری، اضطراب و وحشت.
رفتاری: سوءمصرف الكل یا مواد مخدر، افزایش مصرف سیگار، اختلالات خواب، پرخوری، كاهش حافظه و منگی.
علل :
بدن در یك موقعیت پراسترس با افزایش تولید هورمون‌های خاصی جواب میدهد كه باعث تغییراتی در ضربان قلب، فشار خون، متابولیسم و فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری فیزیكی می‌گردد.
درمان استرس :
آزمون‌های تشخیصی ممكن است شامل موارد زیر باشند:
مشاهده علایم توسط خود شما
شرح حال طبی و معاینه فیزیكی به وسیله یك پزشك در صورت لزوم
برخی از روش‌هایی كه به كاهش استرس كمك می‌كنند، به شرح زیر هستند:
یك روش را یاد بگیرید و به طور منظم و در صورت امكان هر روز آن را تمرین كنید. روش‌های بسیاری وجود دارند.
داروها
پزشك شما ممكن است به مدت كوتاهی برای شما داروی آرام‌بخش یا ضد افسردگی تجویز كند.
فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری
یك برنامه ورزشی اتخاذ كنید. افرادی كه در وضعیت فیزیكی خوبی به سر می‌برند، به احتمال كمتری به عوارض منفی استرس مبتلا می‌شوند.
رژیم غذایی
یك رژیم غذایی طبیعی و كاملاً متعادل اتخاذ كنید. مكمل‌های ویتامینی ممكن است توصیه شوند.
راههای کاهش استرس :
شما هرچقدر هم آرام و ریلكس باشید مـمـكـن اسـت در طول روز به دلایل مختلف دچار اسـتـرس گـردیـد. ترافـیـك شلوغی خیابان، كارهای زیـاد نـاتـمـامـی كـه بایـد انـجـام دهید، خرابی اتومبیل و كنكور مسائلی هستند كه ممكن است موجب بروز استرس در شما گردند.
•نكته اینجاست كه استرس باعث حـل مـشـكـل نـشــده برعكس شما را از ادامه فعالیت صحیح باز می دارد. در این قسمت 5 روش ساده را جـهت كاهـش اسـتـرس بـخـصـوص در هـنـگـام كار، بیان میكنیم.
- شمارش كنید :
- یك روش موثر برای برخورد با موقیعتهای استرس آور، شمارش تا عدد 10 است.ایـن كار كمك می كند از لحاظ فكری و روانی از آن لحظه استرس آور دور شده و 10 ثـانـیه بشما وقت می دهد تا از آن شرایط خود را رها كنید.فرض كنید این عمل، ریموت كنترل زندگی شما است. دكمه pause را میزنید. وقتی تا عدد 10 شمارش كـردید دوباره دكمه “play” را فشار می دهید. در نتیجه در وضعیت بهتری نسبت به قبل قرار خواهید گرفت.
-
- موقتاً بگریزید :
- هنگامی كه در خود احساس استرس شدید می كنید بهتر اسـت بـطور فـیزیكی خود را از محیط دور كنید. كمی قدم زده و نفسی تازه كنید. مدتی بـه داخـل شهـر رفـتـه و فـكر خود را از مسائل دغدغه آور رها كنید. البته منظور ایـن نـیست كه كـلا” مـیدان را خـالی كنید، بلكه ترك موقعیت برای چند لحظه و مراجعت دوباره با فكری آزاد و تازه باعث رهای از استرس و انجام بهتر كارها خواهد شد. اگر در تـرافـیـك خـیـابـان گیـر كرده باشید، ترك موقیعت مشكل بـنـظر مـی رسـد. در ایـن شـرایـط رادیـو را روشـن و سـعـی كـنید كه به موضوع دیگری غیر از تـرافـیك فكر كنید. اگر صدای اتومبیلهای دیگر شما را آزار می دهد، پنجره ها را ببندید.
-
- شیئی را فشار دهید :
- معمولاً فشردن چیزی با دسـت بـاعـث كاهـش استرس و دغدغه خاطر می گردد. شما می توانید مثلاً یك حلقه تقویت كننده مچ دست بهمراه داشته باشیدو هنگام استرس آن را در دست خود فشار دهید
-
- سخت نگیرید :
- وقتی بدلیل موضوعی دچار استرس میـشـوید، از خـودتـان سؤال كنید كه آیا آن موضوع اینقدر اهمیت دارد كه بخاطرش دچار پریشانی شوید. واقعیت این است كه اكثر مسائل روزمره كه باعث ایجاد استرس می گردند تهدیدی برای زندگی بشمار نمیایند مگر اینكه مربوط به اموری از قبیل خانواده یا سلامتی افراد باشند. هرگـاه احـساس كـردید جلسه امروز آنطوری كه انتظار داشتید نتیجه نداشته و یا متـوجـه لـكـی روی لبـاسـتـان شدید، دچار پریشان خاطری نگردید. اینها مسائل تعیین كننده زندگی نبوده و باعث بروز فاجعه نمیگردند.كمی راحت تر گرفتن موقیعتها باعث كاهش سطح استرس و فشارهای روانی ناشی از آن در شما میشود.
-
- نفس عمیق بكشید :
- تنفس بجز داشتن اثرات حیات بخش میتواند در آرام نـمودن شما نیز بسیار موثر باشد. هنگام استرس نفس عمیق كشده و خود را از لحاظ جسمانی و روانی آرام كنید. بدون استرس زندگی كنید!اســترس احسـاسی قدرتمند و طاقت فرسا است. میتوانید از افرادی که تجربـه اش را داشته اند، سـوال کنـید. اگر مدت زیـادی ایـن اضطـراب هـا و نگـرانی های موجود در زنــدگیتان
را در خود نگـاه دارید، این فشارهای روحی ممکن اســت به پـیری زودرس و انواع بیماری ها مثل فشارخون و مشـکـلات گوارشی بیانجامد.
- تنفس بجز داشتن اثرات حیات بخش میتواند در آرام نـمودن شما نیز بسیار موثر باشد. هنگام استرس نفس عمیق كشده و خود را از لحاظ جسمانی و روانی آرام كنید. بدون استرس زندگی كنید!اســترس احسـاسی قدرتمند و طاقت فرسا است. میتوانید از افرادی که تجربـه اش را داشته اند، سـوال کنـید. اگر مدت زیـادی ایـن اضطـراب هـا و نگـرانی های موجود در زنــدگیتان
منابع مورد استفاده در این مطلب:
سایر منابع:
سمینار درس مهندسی فاکتورهای انسانی جناب آقای دکتر غلام نیا – دانشگاه آزاد قزوین
این مقاله توسط آقای سید حمیدرضا عظیمی نوشته شده است.
