دیگ‌ها (بویلرها)ی موتورخانه در انواع دیگ چدنی ، دیگ فولادی ، دیگ بخار تولید می‌شوند که هر کدام کاربرد و ویژگی‌های خاص خود را دارند. به طور کلی با توجه به ویژگی‌های مختلف، دیگهای چدنی بدلیل جابجایی راحت تر و هزینه تعمیر و نگهداری پائین تر در مصارف خانگی پرکاربردتر هستند و از طرف دیگر دیگهای فولادی نیز در صنعت، بدلیل امکان تولید در ظرفیت بالاتر و نامحدود بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند. در این مقاله، به بررسی انواع دیگهای موتورخانه، مزایا، معایب و کاربردهای هر یک خواهیم پرداخت تا شما را در انتخاب بهترین گزینه یاری دهیم.
انواع دیگ آبگرم از نظر جنس
دیگهای آبگرم از نظر جنس به دو دسته تقسیم می‌شوند:
- چدنی
- فولادی
دیگ آبگرم چدنی
جنس بدنه این نوع دیگ‌ها همان‌طور که از نام‌شان مشخص است، از چدن می‌باشد. فرایند ساخت این بویلرها بصورت پره پره می باشد و از این نظر برای نصب در موتورخانه‌هایی که دسترسی به آنها ساده نیست و یا دارای در ورودی کوچکی هستند، مناسب است. چون قطعات مختلف دیگ به صورت مجزا به فضای موتورخانه ارسال می‌شوند و در آنجا مورد مونتاژ قرار می‌گیرند.
در دیگهای چدنی سه نوع پره وجود دارد:
- پره جلو که مشعل بر روی آن نصب می‌شود.
- پره وسط که با تغییر تعداد آن می‌توان ظرفیت دیگ را کاهش یا افزایش داد.
- پره عقب که دودکش بر روی آن نصب می‌شود.
تعمیر این دیگ‌ها نیز به نسبت آسان‌تر است، زیرا این امکان وجود دارد که با تعویض پره آسیب دیده، مجددا دیگ را به مدار برگردانیم و با همان بازدهی قبل مورد بهره‌برداری قرار دهیم.
از آنجایی که دیگهای چدنی از کنار هم قرار گرفتن قطعات مختلف (پره‌ها) ساخته می‌شوند، که این پره ها بوسیله بوشن با نخ نسوز یا خمیر درزگیری، درزگیری شده و بوسیله دیگ جمع کن و میله مهار بهم متصل شده اند،تحمل فشارهای بالا را ندارند و برای حداکثر فشار آب ۷ بار (ساختمان‌های ۲۰ طبقه) مناسب می‌باشند.
دیگ چدنی شوفاژکار در سری های مختلف که از نظر ظرفیت گرمایشی، ابعاد، وزن و چندپره بودن با هم متفاوت هستند که مدعی است بویلر ۱۳۰۰ استار آن قادر به تحمل فشار تا ۱۰ بار نیز می باشد
مزایا و معایب دیگ چدنی
مزایای دیگهای چدنی:
- نصب و جابجایی آسان
- امکان تغییر ظرفیت دیگ با کم و زیاد کردن تعداد پره‌ها
- امکان تعویض پره آسیب‌دیده (اطلاعات بیشتر در سایت تأسیسات ۲۴ ساعته)به جای تعویض کل دیگ
- مقاوم در برابر خوردگی و زنگ زدگی
- قیمت پایین‌تر نسبت به دیگهای فولادی
معایب دیگهای چدنی:
- تحمل فشار آب پایین‌تر نسبت به دیگهای فولادی
- راندمان پایین‌تر نسبت به دیگهای فولادی
- امکان رسوب بیشتر
- احتمال نشتی در صورت بالارفتن فشار استاتیکی ساختمان
- محدودیت ظرفیت تا ۲ میلیون کیلوکالری
دیگ آبگرم فولادی
این دیگ‌ها همان‌طور که از اسم‌شان مشخص است از جنس فولاد هستند، و معمولا به صورت گرد ساخته می‌شوند و اطراف محفظه احتراق از لوله های با آلیاژ آتش خواری تشکیل شده که مقاومت بالایی در برابر شعله و حرارت مستقیم دارند دیگهای فولادی به دلیل تحمل فشار بالا و ظرفیت بیشتری که دارند، گزینه مناسب‌تری برای استفاده در صنایع می‌باشند. معمولا زمانی که فشار بار بالاتر از ۶ بار و ظرفیت بالاتر موردنیاز باشد از دیگ فولادی بهتر است استفاده شود.. از دو صفحه جلویی (شیت جلو) و صفحه عقب(شیت عقب)تشکیل شده که این شیت ها ماشین کاری می شوند و لوله گذاری بوسیله جوشکاری در یک شیت و والس کاری در شیت دیگر انجام می شود
انواع دیگهای فولادی از لحاظ انتقال حرارت
- آب در لوله (Water tube): داخل لوله‌های دیگ آب جریان پیدا می‌کند و گرمایش این آب توسط گازهای داغ پیرامون لوله ها انجام میگیرد. این نوع دیگهای فولادی در صنایع بزرگ و نیروگاه‌های حرارتی تولید برق،شرکت های فولاد که نیازمند فشار و ظرفیت بالایی هستند مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- آتش در لوله (Fire tube): داخل لوله‌های دیگ، شعله یا حرارت جریان دارد. و آب درون مخزن قرار دارد و عملکرد آن معکوس دیگ واتر تیوپ است این نوع دیگهای فولادی در صنایع کوچک، بیمارستان‌ها و مجتمع‌های مسکونی به منظور سیستم های تهویه و گرمایش معمولی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
انواع دیگهای آبگرم آتش در لوله فولادی از لحاظ راندمان
دیک آبگرم فولادی Wet BACK سه پاس،دیگ آبگرم فولادی درای بک (Dry Back) 2 پاس ، ۳پاس با شعله برگشتی
مزایای دیگ فولادی
- تحمل فشارهای خیلی بالا
- امکان ساخت در ظرفیت‌های بالا و نامحدود
- نسبت به دیگ چدنی دوام بالاتری دارد
- راندمان بالاتر نسبت به دیگ چدنی و کارکرد با هر نوع سوخت
معایب دیگ فولادی
- جابجایی و حمل سخت‌تر نسبت به دیگهای چدنی
- قیمت بالاتر نسبت به دیگهای چدنی با همان ظرفیت
- ظرفیت غیرقابل تغییر به دلیل یکپارچه بودن
- هزینه تعمیر و نگهداری بالاتر
انواع دیگ آبگرم از نظر راندمان انرژی
حرارت و شعله‌ای که توسط مشعل تولید و وارد محفظه احتراق دیگ (چدنی یا فولادی) می‌شود، تا رسیدن به دودکش، مسیری را طی می‌کند. دیگهای موتورخانه با توجه به این مسیری که برای عبور حرارت طراحی شده است در چهار نوع زیر دسته‌بندی می‌شوند:
- دو پاس(عبور حرارت احتراق در اطراف مخزن طی دو مرحله انجام شده و بعد از آن گرمای حاصل از احتراق از دودکش خارج می شود)
- سه پاس(حرارت حاصل از احتراق در اطراف مخزن طی سه مرحله عبور کرده و پس از آن از دودکش خارج می شود)
- سه پاس با پاس برگشت(مسدود شدن و برگشت شعله از بخش انتهایی محفظه احتراق دیگ و پاس برگشت را پاس دوم مینامند و وارد پاس سوم شده و خروج آن از لوله های دیگ فولادی اتفاق می افتد)
- چهار پاس(دودکش این نوع دیگ در سمت مشعل قرار میگیرد،کاربرد این دیگ در ظرفیت های بالاتر بدلیل راندمان بالاتر ، بدلیل استفاده از مشعل های بزرگتر و ظرفیت بالاتر در این نوع بویلر می باشد که منجر به این می شود که عبور محصولات احتراق با سرعت بالاتری انجام شود که تقطیر کمتر و افت دمای کمتری در آن اتفاق بیفتد)
هر چقدر تعداد این پاس‌ها بیشتر باشد، راندمان دیگ بالاتر می‌رود. زیرا حرارت مسیر طولانی‌تر را برای خروج از دودکش طی می‌کند.
اما در نظر داشته باشید که هر چه تعداد این پاس ها در یک دیگ بالاتر رود احتمال خوردگی دیگ به دلیل افت دما و تقطیر و بخار آب در طی مسیر بیشتر می شود
دیگ های فولادی در ظرفیت های خیلی بالا با محفظه احتراق آکاردئونی نیز تولید می شوند مزیت حالت آکاردئونی این بویلر این است که باعث پوشش حالت انقباض و انبساط محفظه احتراق و پیشگیری از آسیب رسیدن به صفحه جلویی و پشتی می شود
دیگ بخار
دیگ بخار دستگاهی است که با سوزاندن سوخت (گاز، گازوئیل، مازوت، زغال سنگ و …)، آب را به بخار تبدیل می‌کند. این بخار تولید شده، انرژی حرارتی بسیار بالایی دارد و در صنایع و ساختمان‌ها برای مصارف مختلفی از جمله گرمایش، استریلیزاسیون و فرآیندهای صنعتی مورد استفاده قرار میگیرد.
دیگهای بخار به صورت کلی از سه بخش، سیستم آب ورودی، سیستم سوخت و سیستم بخار تشکیل شده‌اند. این دیگ‌ها در دو نوع زیر دسته‌بندی می‌شوند.
- آب در لوله (Water tube)
- آتش در لوله (Fire tube)
