با توجه به نوع ساخت‌وساز رایج در ایران می‌توان میلگرد را مهم‌ترین محصول فولادی در صنعت ساختمان‌سازی ایران دانست. هرچند کاربرد اصلی میلگرد در اسکلت بتنی است اما در فونداسیون اسکلت‌های فلزی هم از میلگرد استفاده می‌شود. به همین جهت قیمت میلگرد یکی از مهم‌ترین عوامل در تعیین بودجه ساخت و هزینه سفت‌کاری ساختمان به شمار می‌رود. از این برای کمک به برآورد صحیح بودجه و جلوگیری از ضرر، پیمانکاران به چشم‌انداز قیمت میلگرد آجدار نیاز دارند. برای پیش بینی روند قیمت انواع میلگرد باید عوامل تأثیرگذار بر قیمت میلگرد و رابطه آن‌ها را بررسی کرد. در این مطلب عوامل مؤثر بر قیمت میلگرد در بازار آهن ایران از سیاست‌های کلان اقتصادی گرفته تا جزئیات مربوط به عرضه و تقاضا در بازار داخلی را بیشتر بررسی نموده و به تحلیل دلایل تفاوت قیمت میلگرد در بازار آزاد نسبت به کارخانه و بورس کالا می‌پردازیم.
بازار آزاد و بورس کالا؛ دو مسیر متفاوت قیمت‌گذاری میلگرد
در ایران، میلگرد هم از طریق بازار آزاد و هم از طریق کارخانه‌ها و بورس کالای ایران معامله می‌شود. این دو مسیر قیمت‌گذاری میلگرد تفاوت‌های قابل‌توجهی دارند و معمولاً دارای اختلاف چند هزارتومانی در قیمت هر کیلو میلگرد است. قیمت میلگرد در بورس کالا تابع فرمول محاسباتی قیمت پایه و نرخ شمش صادراتی و ارز، میزان عرضه و تقاضای رسمی، رقابت بین خریداران، کف و سقف قیمتی مشخص و گاهی سیاست‌های کنترلی دولت است.
بررسی قیمت آزاد میلگرد با کارخانه
هرچند کارخانه‌های تولیدکننده میلگرد موظف‌اند بخشی از محصولات میلگرد خود را در بورس کالا عرضه کنند؛ اما به دلیل جلوگیری از کاهش قیمت گاهی میزان عرضه‌ها توسط کارخانه‌ها قطره‌چکانی شده یا در برخی سایزها ناقص است. همچنین برخی موانع مانند محدودیت تناژی خریداران، مدت زمان طولانی برای تحویل و شرایط تسویه، بسیاری از فعالان بازار ترجیح می‌دهند از بازار آزاد خرید کنند.
قیمت میلگرد در بازار آزاد به نرخ ارز، میزان عرضه و تقاضا، شرایط لحظه‌ای و شایعات بازاری مانند خبر کاهش تولید، انتظارات تورمی و حتی اخبار سیاسی تعیین می‌شود. قیمت میلگرد در بازار آزاد معمولاً گران‌تر از نرخ میلگرد در بورس است. همچنین در دوره‌هایی که بازار دلار دچار التهاب شده و نرخ ارز نوسان زیادی دارد یا انتظارات افزایشی در بازار حاکم است، اختلاف قیمت میلگرد در بازار آزاد و بورس بیشتر می‌شود. یکی دیگر از عوامل مؤثر در تفاوت قیمت میلگرد بازار آزاد و بورس به نقش واسطه‌ها و دلالان در بازار مرتبط است. دلالان با خرید میلگرد در حجم بالا و نگهداری آن در دوره‌های التهاب بازار، نقش مهمی در نوسانات قیمتی دارند. برای مطالعه بیشتر در این زمینه می‌توانید به مقاله تفاوت قیمت میلگرد کارخانه با بازار از کارشناسان فولاد ایرانیان مراجعه نمایید.
تأثیر سیاست‌های کلان اقتصادی و سیاسی بر قیمت میلگرد
مسلماً یکی از اصلی‌ترین پارامترهای تأثیرگذار بر قیمت میلگرد به سیاست‌های کلان کشوری مرتبط است که به‌صورت مستقیم و یا غیرمستقیم باعث کاهش یا افزایش قیمت میلگرد می‌شود. این سیاست‌ها با تأثیر بر نرخ ارز و میزان تورم می‌توانند بر میزان هزینه تولید و میزان قدرت خرید در بازار میلگرد تأثیرگذار باشند. همچنین سیاست‌های تجاری و مالیاتی و سیاست‌های حمایتی با تأثیر بر میزان تولید و تقاضا و همچنین میزان صادرات می‌توانند قیمت میلگرد را تغییر دهند.
تأثیر نرخ دلار بر قیمت میلگرد
نرخ دلار تحت تأثیر سیاست‌های کلان کشور قرار دارد و از اصلی‌ترین پارامترهای اقتصادی در تمام بازارها و به ویژه بازار میلگرد به شمار می‌رود. دلار با تأثیر بر انتظارات تورمی و همچنین هزینه تولید باعث تغییر قیمت میلگرد می‌شود. همچنین نرخ دلار با تأثیر بر میزان تورم و رکود تأثیر مستقیمی بر میزان تقاضا برای خرید میلگرد دارد.
تأثیر صادرات و قیمت جهانی بر نرخ میلگرد داخلی
ایران به عنوان دهمین کشور برتر در تولید جهانی فولاد به عنوان یکی از صادرکنندگان میلگرد در منطقه شناخته می‌شود. البته تولیدکنندگان میلگرد در سال‌های اخیر به دلیل ورود رقبای جدید مانند روسیه و ترکیه و همچنین تحریم‌های بین‌المللی، محدودیت‌های نقل‌وانتقال پول و حمل‌ونقل بسیاری از مشتریان خود را از دست داده‌اند. از این رو شاهد کاهش قیمت میلگرد صادراتی ایران در سال‌های اخیر هستیم. با کاهش قیمت صادراتی میلگرد ایران و سخت شدن نقل و انتقال پول، کارخانه‌های میلگرد انگیزه کمتری برای صادرات دارند و بخشی از محصولات صادراتی به بازار داخلی بازمی‌گردد. این افزایش عرضه میلگرد در بازار داخلی با توجه به رکود سنگین بازار مسکن می‌تواند منجر به ارزان شدن قیمت میلگرد شود. البته در عمل این کاهش قیمت به دلایلی چون عدم انتظارات تورمی بالای ۴۰ درصد، انحصار و عرضه قطره‌چکانی برخی تولیدکنندگان و سیاست‌های کنترلی بازار توسط دولت همیشه به‌طور کامل انجام نمی‌شود.
وضعیت عرضه و تقاضای میلگرد در بازار آهن ایران
وضعیت عرضه و تقاضا وابستگی مستقیمی به شرایط کلان کشور دارد. در صورت وجود رونق اقتصادی می‌توان شاهد افزایش ساخت‌وساز و در نتیجه شاهد رونق بازار میلگرد بود. در مقابل هرگونه مشکلات اقتصادی با کاش قدرت خرید و ایجاد رکود در بازار مسکن باعث کاهش تقاضا می‌شود. با این تفاوت که در بازار تورمی هر دوره رکود دورخیزی برای جهش قیمت میلگرد به شمار می‌رود. همچنین در زمان رکود و سیاست‌های انقباضی دولت، پروژه‌های دولتی تعطیل می‌شوند و این امر باعث کاهش تقاضا برای میلگرد می‌شود و بالعکس.
از طرفی، عرضه میلگرد نیز تابع شرایط زنجیره تأمین و خط تولید کارخانه‌هاست. مشکلاتی نظیر کمبود آب، برق و گاز در فصول سرد و گرم، فرسودگی تجهیزات خط تولید و محدودیت تأمین مواد اولیه می‌تواند عرضه را دچار چالش کند و قیمت میلگرد را در بازار افزایش دهد.
تأثیر نهادهای تنظیم‌گر دولتی بر قیمت میلگرد
وزارت صمت، بورس کالا و نهادهایی مانند سازمان حمایت از ابزارهای دولت برای کنترل قیمت میلگرد در بازار هستند. از این رو دولت در دوره‌های مختلف و با توجه به شرایط داخلی با اقداماتی نظیر وضع محدودیت‌ها و تعرفه‌های صادراتی، کنترل قیمت پایه در بورس و یا تعیین میزان عرضه تولیدکنندگان در بورس می‌تواند قیمت میلگرد و دیگر آهن آلات را در بازار کنترل کند البته این اقدامات با توجه به برهم زدن قانون بازاری میزان عرضه و تقاضا باعث ایجاد رانت و افزایش ریسک‌های سرمایه‌گذاری و خروج بسیاری از سرمایه‌گذاران خصوصی از بازار آهن شده است.
مشخصات فنی و وزن میلگرد
مشخصات فنی و وزن میلگرد از دیگر عوامل مؤثر بر قیمت میلگرد در برندهای مختلف است. تعیین قیمت میلگرد براساس کیلوگرم باعث شده تا محاسبه وزن میلگرد یکی از اقدامات اصلی در خرید میلگرد به شمار رود.
سخن پایانی
در بازار میلگرد مانند سایر بازارهای ایران به دلیل انتظارات تورمی بالا می‌توان گفت شایعات و فضای روانی نقش بسیار پررنگی در قیمت میلگرد و دیگر آهن آلات دارد. به همین دلیل گاهی بدون تغییر در هیچ پارامتری و تنها یک خبر یا شایعه می‌تواند قیمت میلگرد را گران یا ارزان کند. این امر یکی از اصلی‌ترین دلایل پیش بینی پذیر نبودن بازارها و ریسک‌های سرمایه‌گذاری بالا در ایران است. برای مدیریت بهتر بازار میلگرد و آهن، شفاف‌سازی بیشتر در فرآیندهای عرضه و تقاضا، توسعه زیرساخت‌های بورس کالا، کاهش نقش واسطه‌ها و اصلاح سیاست‌های کلان اقتصادی از ضروری‌ترین اقدامات دولت است تا بتوان به ثبات نسبی در بازار میلگرد و سایر محصولات فولادی دست یافت.
