آیا وال پست می‌تواند جان ساختمان شما را نجات دهد؟

وال پست یکی از اجزای مهم و در عین حال غیرباربر در سازه است که نقش کلیدی در ایمنی دیوارهای ساختمان ایفا می‌کند. در حوادثی مانند زلزله یا بادهای شدید، دیوارهای تیغه‌ای و غیرسازه‌ای به‌شدت تحت‌تأثیر نیروهای جانبی قرار می‌گیرند و ممکن است دچار ترک‌خوردگی یا حتی فرو‌ریزش شوند. تجربه زلزله‌های اخیر نشان داده است که فرو ریختن دیوارهای غیرسازه‌ای می‌تواند خسارات جانی و مالی قابل توجهی به بار آورد. در چنین شرایطی، وجود وال‌پست می‌تواند جلوی این فروپاشی را بگیرد و به‌نوعی “جان ساختمان” و ساکنین آن را نجات دهد. به همین دلیل اجرای وال‌پست در مقررات ساختمانی ایران اجباری شده است.

وال‌پست چیست و چه اهمیتی دارد؟

وال‌پست (وادار) عضوی قائم یا افقی از جنس فولاد (یا بتن) است که به عنوان نگهدارنده دیوارهای غیرسازه‌ای به کار می‌رود. وظیفه اصلی وال‌پست انتقال نیروهای وارد بر دیوار (مانند فشار باد یا شتاب زلزله) به قاب سازه‌ی اصلی است تا از تغییرشکل بیش از حد یا ریزش دیوار جلوگیری شود. در واقع وال‌پست، دیوار را در برابر حرکت‌های خارج از صفحه مهار می‌کند و مانع تخریب دیوار در هنگام ارتعاشات شدید می‌شود.

اهمیت وال‌پست زمانی بیشتر مشخص شد که پس از زلزله کرمانشاه ۱۳۹۶، آسیب‌پذیری دیوارهای بدون مهار به‌وضوح دیده شد. گزارش‌ها حاکی از آن بود که هرچند اسکلت اکثر ساختمان‌ها پابرجا مانده بود، ولی دیوارهای پیرامونی به دلیل نداشتن اتصال مناسب فرو ریختند. بعد از این رخداد، در پیوست ششم استاندارد ۲۸۰۰ مقررات ملی ساختمان صراحتاً اجرای وال‌پست برای دیوارهای غیرسازه‌ای الزام شد. طبق این ضوابط، اگر طول آزاد دیوار بیش از حدود ۴ متر یا ارتفاع آن بیش از ۳٫۵ متر باشد، باید با استفاده از اعضای قائم و افقی (وال‌پست عمودی و تیرک افقی) مهار گردد.

وال‌پست‌ها اغلب از پروفیل‌های فولادی مانند قوطی، نبشی یا ناودانی ساخته می‌شوند. برای مثال، در امتداد انتهای دیوارهای طویل کنار ستون‌ها از وال پست کناری U (پروفیل ناودانی U شکل) استفاده می‌شود و در میانه‌ی دیوارهای بلند از وال پست میانی H (شکل تیرآهن دوبل نازک) به صورت قائم بهره می‌گیرند. نکته‌ی مهم این است که اتصال وال‌پست به تیر و ستون باید به صورت مفصلی یا کشویی باشد تا ضمن مهار دیوار، اجازه‌ی حرکت جزئی به آن بدهد. این اتصال انعطاف‌پذیر باعث می‌شود در هنگام زلزله، تنش اضافی بین دیوار و اسکلت ایجاد نشود و دیوار بتواند ارتعاشات را تحمل کند.

میلگرد بستر: تقویت افقی دیوارها

در کنار وال‌پست‌های عمودی، یک روش مکمل برای مقاوم‌سازی دیوارها در برابر نیروهای جانبی، استفاده از میلگرد بستر است. میلگرد بستر در واقع نوارهای فولادی افقی است که در لایه‌ی ملات بین رج‌های دیوارچینی قرار می‌گیرد. این نوار از یک جفت مفتول طولی (حداقل به قطر ۳ میلی‌متر) به همراه مفتول‌های عرضی به صورت خرپایی یا نردبانی ساخته می‌شود که برای جلوگیری از خوردگی، گالوانیزه می‌شوند. میلگرد بستر به‌طور کامل در داخل ملات مدفون شده و جزئی از دیوار می‌گردد.

استفاده از میلگرد بستر در مقررات ساختمانی ایران نسبتاً جدید است. برای نخستین بار در ویرایش سال ۱۳۹۲ مقررات ملی، این روش تقویتی معرفی گردید و پس از زلزله سرپل ذهاب (کرمانشاه) در سال ۱۳۹۶، سازمان نظام مهندسی استفاده از میلگرد بستر را اجباری اعلام کرد. تحقیقات نشان داده که تسلیح دیوار با میلگرد بستر، پنج مزیت عمده به همراه دارد: ۱) کنترل عرض و فاصله‌ی ترک‌های حرارتی دیوار، ۲) افزایش مقاومت خمشی خارج از صفحه‌ی دیوار، ۳) افزایش شکل‌پذیری دیوار، ۴) افزایش مقاومت برشی داخل صفحه‌ی دیوار، و ۵) حفظ انسجام دیوار و جلوگیری از فرو‌ریزش آن حین زلزله. به بیان ساده‌تر، میلگرد بستر مانند یک کمربند افقی برای دیوار عمل می‌کند که مانع ایجاد ترک‌های بزرگ و جدا شدن اجزای دیوار از هم می‌شود.

نکته‌ی قابل توجه این است که وال‌پست و میلگرد بستر رقیب یکدیگر نیستند، بلکه مکمل هم محسوب می‌شوند. وال‌پست با مهار کلی دیوار و انتقال نیروها به سازه‌ی اصلی، نقش ستون نگهدارنده را ایفا می‌کند و میلگرد بستر با یکپارچه کردن اجزای خود دیوار، انسجام آن را بالا می‌برد. در بسیاری از پروژه‌ها برای ایمنی حداکثری، هر دو سیستم به‌طور همزمان اجرا می‌شوند. به عنوان مثال در دیوارهای طولانی و مرتفع، می‌توان علاوه بر تعبیه‌ی وال‌پست‌های عمودی در فواصل موردنیاز، میلگردهای بستر را نیز در رج‌های افقی معین کار گذاشت و انتهای آن‌ها را به ستون‌ها یا وال‌پست‌های کنار دیوار متصل نمود. این رویکرد ترکیبی باعث افزایش قابل ملاحظه‌ی پایداری دیوار و کاهش خطر تخریب آن خواهد شد.

تجهیزات و اجزای سیستم وال‌پست

برای اجرای صحیح وال‌پست و بهره‌گیری از میلگرد بستر، از قطعات و اتصالات متنوعی استفاده می‌شود. مهم‌ترین تجهیزات و اجزای مرتبط با وال‌پست و تقویت دیوار عبارتند از:

• وال پست منقطع (وادار منقطع): قطعات قائم فولادی کوتاه (حدود ۲۰ تا ۵۰ سانتیمتری) که در لبه‌های بالایی دیوار غیرسازه‌ای نصب شده و با پیچ و رول‌بولت به سازه متصل می‌شوند. این قطعات به صورت کشویی اجرا شده و دیوار را مهار می‌کنند و همزمان اجازه‌ی حرکت جزئی به آن می‌دهند.

• وال پست میانی H: پروفیل H شکلی که به صورت قائم در وسط دیوارهای بلند نصب می‌شود و دیوار را از دو طرف مهار می‌کند. این عضو مانند یک ستون میانی، پایداری دیوار بلند را در برابر نیروهای جانبی افزایش می‌دهد.
• وال پست کناری U: ناودانی U شکلی که در امتداد انتهای دیوار (کنار ستون سازه) نصب می‌شود و دیوار غیرسازه‌ای را از دو طرف در بر می‌گیرد. این عضو در بالا و پایین به سازه متصل شده و از تکان‌های خارج از صفحه در انتهای دیوار جلوگیری می‌کند.
• نبشی منقطع تقویت‌شده: نبشی فولادی کوتاه (گالوانیزه) با ورق تقویتی که برای مهار موضعی دیوار به سازه در محل اتصال‌ها به کار می‌رود. از این نبشی‌های کوچک می‌توان جهت مهار لبه‌های آزاد دیوار یا اطراف بازشوها استفاده کرد.
• میلگرد بستر خرپایی: میلگرد بستر با مفتول‌های عرضی زیگزاگی (شکل خرپا) که نسبت به نوع نردبانی مقاومت بالاتری دارد. این نوع برای دیوارهایی که نیاز به تقویت بیشتری در برابر خمش و برش دارند به کار می‌رود.

• گیره و قلاب‌های میلگرد بستر: بست‌ها و قلاب‌های مرتبط برای مهار میلگرد افقی دیوار هستند. گیره‌ی میلگرد بستر قطعه‌ی گالوانیزه‌ای است که با پیچ به ستون متصل شده و انتهای میلگرد افقی را نگه می‌دارد. همچنین قلاب L شکلی که یک سرش در ملات دیوار و سر دیگر به ستون یا سازه متصل می‌شود، و قلاب “عکس” که یک سرش به سوراخ وال‌پست قلاب شده و سر دیگر به میلگرد بستر متصل می‌گردد، از دیگر اتصالات مهار میلگرد بستر در دیوار هستند.
• بست رادیکالی و بست تخت هبلکس: بست فلزی انعطاف‌پذیر برای اتصال دیوار به ستون یا دیوار عمود به کار می‌رود. این قطعه جایگزین روش قدیمی هشتگیر شده و اجازه‌ی حرکت کنترل‌شده‌ی دیوار را می‌دهد تا تنش زلزله را جذب کند. همچنین بست تخت هبلکس یک بست فلزی است که برای اتصال دیوارهای بلوک سبک (هبلکس) به ستون به کار می‌رود و به صورت تخت داخل درز ملات بلوک نصب می‌شود.
• فوم وال‌پست (جداگر میانقاب): نوار فومی که بین دیوار غیرسازه‌ای و قاب سازه‌ای قرار داده می‌شود و نقش جداکننده را دارد. فوم میانقاب اجازه‌ی حرکت مختصر دیوار حین زلزله را داده و از انتقال تنش مستقیم و نیز انتقال صدا و حرارت بین دیوار و سازه جلوگیری می‌کند.

شرکت تولیدی سی چنل تولید کننده انواع وال پست و متعلقات میباشد. که شما میتوانید در وب سایت فروشگاه پروسازه محصولات این شرکت را با تضمین قیمت خریداری کنید.