جهانی شدن، مدیریت و تجارت الکترونیک

چکیده:

یکی از مهم‌ترین پیامدهای جهانی شدن، افزایش رقابت در سطح بین المللی است. زیرا در این شرایط، همواره با کاهش هزینه‌های حمل ونقل، رشد حیرت انگیزفناوری اطلاعات و گسترش روز افزون تجارت الکترونیک و به حداقل رسیدن محدودیتهای جغرافیایی و رشد و رقابت مواجه خواهیم بود که در نتیجه کارائی اقتصاد بین المللی افزایش خواهد یافت. مهم‌ترین پیامد جهانی شدن بر اقتصاد کشور‌ها رشد تجارت الکترونیک است. که عناصر آن بازار الکترونیک، تبادل الکترونیک داده‌ها و تجارت اینترنتی هستند که بیان کننده ارتباط بین فناوری اطلاعات و ارتباطات با فرایندهای بازار و مدیریت است. بنابراین برای باقی ماندن مدیران در عرصه رقابتهای اقتصادی باید از ابزارهای مختلف اطلاعاتی و ارتباطی با دیدی روشن و طبق نیازهای سازمان تامین و راه اندازی شوند. بستر سازی مطلوب برای توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در ساختار سازمانی توام با شناخت کافی و نگرش مثبت مدیران در روند فعالیتهای سازمان با اهمیت است (حبیب اله دعائی، ۱۳۸۴).

واژگان کلیدی: جهانی شدن، تجارت الکترونیک، فناوری اطلاعات وارتباطات

مقدمه:

«جهانی‌شدن‌» زنجیره‌ای‌ از دگرگونی‌هاست‌ که‌ عرصه‌های‌ گوناگون ‌فرهنگ‌، سیاست‌ و اقتصاد کشورهای‌ جهان‌ را در بر گرفته‌ و روابط‌ متنوّع‌ ومتقابلی‌ میان‌ واحدهای‌ مستقل‌ ملّی‌ برقرار ساخته‌ است‌ و گمان‌ می‌رود، درنهایت‌ به‌ ایجاد یک‌ نظام‌ واحد جهانی بیانجامد. جهانی‌شدن‌ در فرآیند خود باچالش‌های فراوانی روبه‌رو است‌. شناخت‌ پدیده‌ جهانی‌شدن‌ برای‌ کشورهایی‌که‌ بر حفظ‌ ارزش‌های‌ فرهنگی‌ خود اصرار می‌ورزند و در صحنه‌ سیاست‌بین‌المللی‌ به‌ گونه‌ای مستقل‌ از قدرت‌های‌ برتر عمل‌ میکنند، برای‌ شناخت‌تهدیدها و بحران‌هایی‌ که‌ این‌ پدیده‌ برای‌ آن‌ها به‌ دنبال‌ دارد بسیار مهم‌ است. (مالک، ۱۳۸۱).

از مهمترین وجوه تمایز اقتصاد امروز و دیروز جهانی شدن است. جهانی شدن  که جریان آزاد سرمایه، نیروی کار، کالا و اطلاعات بدون دخالت دولتها و سایر شکلهای مداخله است. با توجه به این  مک گرو (Mc grow) جهانی شدن را چنین  تعریف می کند: «جهانی‌شدن‌، عبارت‌ است‌ از برقراری‌ روابط‌ متنوّع‌ و متقابل‌ بین‌ دولت‌ها وجوامع‌ که‌ به‌ ایجاد نظام‌ جهانی‌ کنونی‌ انجامیده‌ است‌ و نیز فرآیندی‌ که‌ ازطریق‌ آن‌، حوادث‌، تصمیمات‌ و فعالیت‌ها در یک‌ بخش‌ از جهان‌، می‌تواندپی‌آمدهای‌ مهمی‌ برای‌ سایر افراد و جوامع‌ در بخش‌های‌ دیگر کره‌ زمین‌داشته‌ باشد».(مالک، ۱۳۸۴).

با این همه باید عنوان کرد که جهانی شدن حول محور یک مفهوم است و آن این است که این مفهوم بیانگر یک روند مستمر و مداوم پیرامون رقابت میان قدرتهای بزرگ، نوآوری، تکنولوژیک، جهانی شدن تولید ومبادله وبه معنای نو گرایی ( مدرنیسم) (Modernism) است.

این تحول در ابعاد مختلفی در جهان امروز ایجاد گردیده است. در بعد اقتصادی شامل گسترش و یکپارچگی بازارهای مالی مبادلات تجاری، ایجاد سازمانهای اقتصادی بین المللی نظیر اکو، اس آن، اتحاد پولی کشورهای اروپایی(یورو) (EURO)، در بعد سیاسی سقوط نظامهای تمامیت خواه و اقتدارگرا و گرایش به دموکراسی و احترام به حقوق بشر، در بعد فرهنگی گرایش به سوی ایجاد فرهنگ جهانی با ارزش و معیارهای خاص ودرنهایت در بعد ارتباطات شامل گسترش بی حد و مرز شبکه های ماهواره ای و اینترنت در اقصی نقاط جهان است.(حبیب دعائی، ۱۳۸۴)

علل‌ جهانی‌شدن‌

• پیشرفت‌ فن‌آوری‌ ارتباطات‌
• افزایش‌ جمعیّت‌
• جنگ‌های‌ جهانی‌
• انقلاب‌های‌ بزرگ‌

پیشرفت‌ فن‌آوری‌ ارتباطات، قوی‌ترین‌ عامل‌ زمینه‌ساز جهانی‌شدن‌، تحوّل‌ شگرفی‌ است‌ که‌ در آگاهی‌آدمی‌ از جهان‌ و همنوعانش‌، روی‌ داده‌ است‌. جهش‌ علمی‌ بشر در قرن‌ بیستم‌و همگانی‌شدن‌ دانش‌آموختگی‌، اذهان‌ انسان‌ها را از اطّلاعات‌ فراوان‌همانندی‌ انباشته‌ است‌ که‌ خود بزرگ‌ترین‌ عامل‌ وحدت‌آفرین‌ است‌. پیشرفت‌ارتباطات‌ و فن‌آوری‌ حمل‌ونقل‌، باعث‌ چیرگی‌ بشر بر تنگناهای‌ جغرافیایی‌شده‌ است‌. ماهواره‌ها و رسانه‌های‌ شنیداری‌ و تصویری‌، فضایی‌ پدیدآورده‌اند که‌ در آن‌، همسان‌سازی‌ انسان‌ها از جهت‌ افکار و رفتار، آسان‌می‌نماید. به‌ سبب‌ تعلّق‌ خاطری‌ که‌ در اثر تکرار اخبار انسان‌ کنونی‌،به‌ همنوعانش‌ پیدا می‌کند، غم‌ها و شادی‌های‌ آدمیان‌ با همدیگر تقسیم‌ می‌شود وهر روز که‌ می‌گذرد، حس‌ِ داشتن‌ سرنوشتی‌ مشترک‌، میانشان‌ تقویت‌ می‌گردد

افزایش‌ جمعیّت‌، سیر شتاب‌آلود افزایش‌ جمعیّت‌، باعث‌ کاهش‌ نقاط‌ غیرمسکونی‌ جهان‌شد. سواحل‌ دریاها، جزایر، کناره‌ رودها و مرزهای‌ کشورها از جمعیّت‌ درحال‌ ازدیاد لبریز گردید و اندک‌ اندک‌ مناطق‌ مختلف‌ دنیا، مانند محلّه‌های‌یک‌ شهر به‌ یکدیگر وصل‌ شد و جهان‌ به‌ صورت‌ واحدی‌ جمعیّتی‌ درآمد.این‌ امر تبادل‌ فرهنگ‌ها، مهاجرت‌ها و افزایش‌ مبادلات‌ اقتصادی‌ را در پی‌داشته‌ و درگیری‌های‌ بسیاری‌ را بر سر مالکیّت‌ مناطق‌ و نحوه‌ استفاده‌ ازدریاها و رودخانه‌ها، به‌ وجود آورده‌ است‌ که‌ تأسیس‌ و گسترش‌ سازمان‌های‌بین‌المللی‌ برای‌ رفع‌ این‌ اختلافات‌ را ناگزیر ساخته‌ است‌. در همه‌ این‌سازمان‌ها، نیاز به‌ قوانینی‌ یکسان‌ نگر است‌ که‌ با شناخت‌ کامل‌ طرف‌های‌درگیر، تنظیم‌ شود و مقبول‌ طبع‌ همگان‌ باشد. راه‌ رسیدن‌ به‌ این‌ مهم‌، تشدیدهمکاری‌های‌ بین‌المللی‌ و جهانی‌اندیشیدن‌ است‌.

افزایش‌ جمعیّت‌ و نیز صنعتی‌شدن‌ جهان‌، مشکلات‌ زیادی‌ را درباره‌محیط‌ زیست‌، برداشت‌ بیش‌ از اندازه‌ از منابع‌ طبیعی‌ و آلوده‌ ساختن‌ آب‌ وهوای‌ کره‌ زمین‌ پدید آورده‌ است‌. علاوه‌ بر آن‌، مسائلی‌ جدّی‌ درباره‌بهداشت‌، جلوگیری‌ از گسترش‌ بیماری‌ها و مبارزه‌ با فقر و بی‌سوادی‌ وجوددارد که‌ با بیش‌ترشدن‌ جمعیّت‌ بر عمقشان‌ افزوده‌ می‌شود. حل‌ این‌ مشکلات‌بدون‌ هماهنگی‌ و برنامه‌ریزی‌ بین‌المللی‌، امکان‌پذیر نیست‌. از این‌ روست‌ که‌ساختار سازمان‌ ملل‌ هر روز پیچیده‌تر و نهادهای‌ تابعش‌ افزون‌تر می‌گردند وهمه‌ این‌ها روند جهان‌گرایی‌ را تندتر می‌سازد.

جنگ‌های‌ جهانی‌، جنگ‌ جهانی‌ دوم‌ آن‌ چنان‌ فجیع‌ و خسارت‌آور بود که‌ عموم‌ کشورها رابرای‌ پیشگیری‌ از جنگ‌، وادار به‌ همکاری‌ کرد. خطر بزرگ‌ جنگ‌ هسته‌ای‌نیز که‌ دنیا برای‌ نخستین‌ بار در این‌ جنگ‌ با آن‌ روبه‌رو شد، عامل‌ مهمی‌ برای‌روی‌ آوردن‌ به‌ مذاکره‌ و حل‌ اختلافات‌ از راه‌های‌ دیپلماسی‌، همکاری‌های‌بین‌المللی‌ برای‌ کنترل‌ و نابودی‌ سلاح‌های‌ اتمی‌ و در نهایت‌، تلاش‌ در راه‌عاری‌ ساختن‌ جهان‌ از سلاح‌های‌ کشتار جمعی‌، به‌ شمار می‌رود می‌توان‌ گفت‌ که‌ آن‌ها باعث‌ ارتباط ‌و اتّحادهای‌ منطقه‌ای‌ و بین‌المللی‌ شده‌اند. مهاجرت‌ها، لشکرکشی‌ها و اشغال‌سرزمین‌ها، تبادل‌ زبان‌ها و فرهنگ‌های‌ مختلف‌ را در پی‌ داشته‌ است‌.جبهه‌بندی‌های‌ بزرگی‌ که‌ میان‌ کشورهای‌ درگیر جنگ‌ شکل‌ گرفت‌، پیش‌ ازاین‌ در تاریخ‌ نمونه‌های‌ اندکی‌ داشته‌ است‌ و از همه‌ مهم‌تر، بشریت‌ از این‌جنگ‌های‌ خانمان‌سوز، درس‌ مدارا و صلح‌ دوستی‌ آموخته‌ است‌.

انقلاب‌های‌ بزرگ‌، قرن‌ بیستم‌، قرن‌ انقلاب‌های‌ بزرگ‌ است‌. پیروزی‌ انقلاب‌ روسیه‌ در۱۹۱۷، چین‌ در ۱۹۴۹ و انقلاب‌ اسلامی‌ ایران‌ در ۱۹۷۹، از شاخصه‌های‌ این‌قرن‌ پرماجرا است‌. این‌ سه‌ انقلاب‌، همگی‌ دارای‌ پیامی‌ جهانی‌ بوده‌اند.انقلاب‌ چین‌ و روسیه‌ کارگران‌ جهان‌ را به‌ اتحاد فراخواند و انقلاب‌ ایران‌ درپایان‌ قرنی بی خدا، انسان‌ها، به‌ ویژه‌ مسلمانان‌ را به‌ بازگشت‌ به‌ کرامت‌ انسانی‌ ومذهب‌ دعوت‌ کرد. تأثیر این‌ انقلاب‌ در اتّحاد مسلمانان‌ و همگرایی‌ بین‌پیروان‌ ادیان‌ الاهیی‌ که‌ آرمان‌هایی‌ جهانی‌ دارند، اندک‌ نبوده‌ است‌. هر سه‌انقلاب‌، لااقل‌ در بخشی‌ از زمان‌ به‌ صدور ارزش‌هایشان‌ اندیشیده‌اند و به‌تقلید از آن‌ها، انقلاب‌هایی‌ در گوشه‌ و کنار جهان‌ روی‌ داده‌ است‌. انقلاب‌ روسیه‌، بسیاری‌ از کشورهای‌ دنیا را جذب‌ کرد و جهان‌ را به‌ دوبلوک‌ شرِ و غرب‌ تقسیم‌ نمود. در طول‌ جنگ‌ سرد، همکاری‌های‌ سیاسی‌ واقتصادی‌ میان‌ کشورهای‌ خودی‌، در داخل‌ هر کدام‌ از این‌ دو بلوک‌، بیش‌ ازپیش‌ تقویت‌ شد و شرِق و غرب‌ برای‌ رقابت‌ با یکدیگر، سازمان‌های‌ اقتصادی‌و نظامی‌ گوناگونی‌ پدید آوردند که‌ در اکثر موارد، ساختاری‌ شبیه‌ سازمان‌رقیب‌ داشت‌. هر دو گروه‌ کشورهای‌ متخاصم‌، به‌ لزوم‌ پیوندها و ارتباطات‌فراملّی‌ پی‌ برده‌ بودند و همگرایی‌ها در دو نیمه‌ جهان‌ ادامه‌ داشت‌.

فروپاشی‌ اردوگاه‌ شرق در آغاز دهه‌ ۹۰، مانع‌ را برداشت‌ و دو نیمه‌ جهان‌را به‌ هم‌ پیوند داد. این‌ رویداد باعث‌ گسترش‌ بازار جهانی‌ و رشد روابط‌ اقتصادی‌ گردید. امروزه‌ جز چند کشور معدود مانند کره‌ شمالی‌ و کوبا، باقی کشورها به‌ نوعی‌ در بازار جهانی ادغام‌ شده‌اند و غلبه اقتصاد سرمایه‌داری‌،منجر به‌ یک‌ قطبی‌ شدن‌ نظام‌ اقتصادی جهان‌ گردیده‌ است‌.(مالک، ۱۳۸۱)

آثار و پیامدهای جهانی شدن

• افزایش رقابت
• وابستگی اقتصاد کشورها
• گسترش تقسیم کار بین المللی
• کاهش‌ خطر جنگ‌های‌ جهانی‌
• برنامه‌ریزی‌ در سطح‌ جهانی

تجارت الکترونیک (Electronic Trade)

تجارت الکترونیک واژه ای است که برای تجارت از طریق سیستم اطلاعاتی، ارتباطی به کار می رود با این که مدت زمان زیادی از عمر آن نمی گذرد ولی نقش به سزا و چشم گیری در زندگی روزمره مردم به عهده دارد، به طوری که اجتناب از آن کار ساده ای نیست. یکی از ساده ترین و کارآمد ترین نقش های تجارت الکترونیک در زندگی مردم خرید و فروش اجناس و تبادل وجوه مربوطه از طریق کارتهای هوشمند می باشد.

تجارت الکترونیک مجموعه ارتباطات، مدیریت اطلاعات و قابلیت های امنیتی است که اطلاعات خدمات و کالاهای خود را بهینه تر، آسان تر و سریع تر با استفاده از شبکه های ارتباطی کامپیوتری به ویژه اینترنت عرضه دارند. در سالهای اخیرروند شتابان حجم تجارت الکترونیکی درجهان موجب شتاب فراوان سازمانها  به سوی بهره گیری از فناوریهای ارتباطات و اطلاعات در زمینه های تجاری و بازرگانی شده است. در واقع می توان علل ورود به تجارت الکترونیک را برای سازمانها چنین بر شمرد:

• هزینه سربار بالا
• هزینه های عملیاتی بالا
• عدم به کار گیری فناوریهای رقابتی
• پاسخ ندادن به موقع به مشتریان

(صرافی زاده، ۱۳۸۳)

درنیمه اول دهه ۹۰ میلادی، اینترنت گسترش بسیاری پیدا کرد و به تدریج از حیطه دانشگاهی و نظامی خارج و کاربران زیادی در بین همه مردم جامعه پیدا کرد. گسترش وب سایت جهانی، استاندارد ها و پروتکل های مربوطه از یک طرف باعث جذب هر چه بیشتر کاربران به اینترنت شد و استفاده از ابزارهای فناوری اطلاعات در این زمینه را عمومی کرد و از طرف دیگر این امکانان را برای شرکتها و موسسات به وجود آورد که به گونه ای آسان و کم هزینه،به اطلاع رسانی به پردازند. و در نیمه دوم دهه ۹۰ میلادی کاربران و شرکتها به صورت روز افزونی با نوآوریها و ارتقای فناوری اطلاعاتی به عنوان بستر مدل های تجارت الکترونیک روبه رو شدند. در این دوره یکی از مهمترین تحولات در اینترنت، به عنوان یکی از بسترهای تجارت الکترونیک رخ داد. این تحول افزوده شدن قابلیت پردازش به مسائل  اطلاعاتی بود. وجود قابلیت پردازش امکانات زیادی را برای تجارت الکترونیک ایجاد کرد و باعث گسترش مدل های تجارت الکترونیک و افزایش کارایی این مدل ها گردید.در این دوره مدل های تجارت الکترونیک و حجم مبادلات انجام شده توسط این مدل ها به صورت نمایی رشد پیدا کرد. در این دوره عموم مدل های تجارت الکترونیک مبتنی بر مصرف کننده نهایی بوده و در دسته موسسه برای مشتری (Business To Consumer) قرار گرفتند. سیستم های تجارت الکترونیک در اتخاذ استراتژی های جدید مدیریت مشتریان نقش مهمی دارند ازجمله:

• ارتباط مستقیم خریداران و فروشندگان
• رفع محدودیت و صرفه جویی در زمان
• پشتیبانی از فعالیتهای تعاملی

تجارت الکترونیک از طریق برقراری ارتباط مستقیم می تواند در ارتقای خدمات کمک نماید اولین فایده تجارت الکترونیک ارائه اطلاعاتی در مورد محصول به مشتریان این کار از طریق جزوات الکترونیک اینترنتی یا راهنماییهای خرید صورت می گیرد. در واقع فناوریهای اطلاعات مورد استفاده در تجارت الکترونیک بایستی دارای مولفه ای مورد اشاره در جدول شماره ۱ باشند(حبیب دعائی، ۱۳۸۴).

جدول ۱- مولفه های تجارت الکترونیک

در دنیایی که تمایز قایل شدن بین محصولات روز به روز سخت تر می شود، چرخه حیات نیز در آن روز به روز کوچکتر می شود. و از آنجا که مشتریان وقت کمی دارند، تجارت الکترونیک فرصت مناسبی برای عرضه استراتژی های ارتقابخش جدید و ارتقای نامهای تجاری در اختیار ما می گذارند. در همین راستا کیفیت تبلیغات مهمترین ارزش برای ارتقای محصولات است.

اصول ومبانی نظری تجارت الکترونیک

با وجودی که برخی از متخصصان بر این عقیده اند که استفاده ازابزارهای فناوری اطلاعات و ارتباطات مانند تلگراف و تلفن از دیر باز در تجارت وجود داشته اند، اما تجارت الکترونیکی با محتوای جدید در حقیقت یک بستر فکری و ایدئولوژی برای تجارت با استفاده از ابزارهای توانمند فناوری اطلاعات و ارتباطات که در زمان حضور اینترنت مطرح و به کار گرفته می شود.

تجارت الکترونیک پدیده ای است که نیاز به زیر ساخت های مختلف دارد. ارتباطات و زیر ساخت فناوری، آمادگی محیط تجاری، توسعه محیط تجاری و فرهنگی، فراهم شدن محیط قانونی، تناسب سیاست ها و چشم اندازهای دولت، پذیرش تجارت الکترونیکی از طرف مصرف کنندگان و بنگاه ها از الزامات بهره مندی از تجارت الکترونیکی است.  بازیگران اصلی تجارت الکترونیک سه گروه اند:

• بنگاه ها
• مصرف کنندگان
• دولت

ارتباط بین سه گروه مصرف کنندگان، بنگاه ها و دولت را می توان به شرح جدول ۲ نشان دادکه این ارتباط بصورت دو به دو انواع تجارت الکترونیکی بین آنها را رقم می زند(بانک ملی ایران ۱۴۸/ دی ۱۳۸۷).

جدول ۲- روابط میان گروه های تجارت الکترونیک

مدیریت و تجارت الکترونیک

با توجه به آنچه بیان گردید مدیران سازمانها بیش از هر زمان دیگری نیازمند به ابزارهای اطلاعاتی و ارتباطی در عرصه رقابتهای تجاری هستند، زیرا کاهش برتری رقابتی یکی از مهمترین عواقب ناهماهنگی با فناوری اطلاعات است (لوکاس، ۲۰۰۰). چالش جهانی ایجاد شده در عرصه مدیریت که با ظهور پدیده فناوری اطلاعات و ارتباطات رنگ و جلوه ای دیگر گرفته است مهمترین و شاید اثر گذارترین دست یافته بشر در طول چند قرن اخیر است تا جایی که مهمترین کالای تجاری قرن حاضر را اطلاعات[۵] معرفی کرده اند.
تاثیر مستقیم و غیر مستقیم فناوری اطلاعات و ارتباطات در کلیه ساختار ها و سطوح زندگی عادی مردم و نفوذ و توسعه ابزارهای این پدیده عصر جدید در پیچیده ترین فعالیتها، موثرترین عامل در راه توسعه تکنولوژیک و به تَبع آن اطلاعاتی بشر بوده است. ظرفیتهای بالقوه فناوری اطلاعات و ارتباطات مدیران پیشرو را مجاب می کند تا با نگرشی عمیق برابزارهای این پدیده جهان شمول قابلیتهای بالقوه سازمان خود را به مَنصه ظهور برسانند. با این دیدگاه سعی می شود تا با نگاهی گسترده زمینه های بستر سازی فناوری اطلاعات و ارتباطات و کارکردهای آن در تحولات درون سازمانی و ارتباطات برون سازمانی مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد. مدیران پیشرو همیشه به دنبال فناوریهایی هستند که جریان کار را تسریع و تسهیل می کند. در واقع مدیران برای ایجاد ارتباطات موثر مابین سطوح طولی و عرضی سازمان همچنین ساده کردن جریان امور برای جمع آوری و راهبرد مناسب اطلاعات مرتبط با حوزه فعالیت سازمان خود، ناگزیر از شناخت ظرفیتهای موجود سازمان خود و نیاز سنجی ظرفیتهای تکمیلی هستند. استفاده از قدرت اثر فناوری اطلاعات و ارتباطات در هدایت سازمان برای پیشتازی در مقابل رقبا امری ضروری و اساسی است. فناوریهای ارتباطی و اطلاعاتی بسیاری از عملیات مربوط به سازمان مانند سیستم ها و جریان اتوماسیون را به انجام می رسانند.
بدون شک باید گفت که فناوری اطلاعات و ارتباطات موجب تقویت تواناییها و خلاقیتهای مدیران پیشرو می شود. با این نگرش یک مدیر و کارمندان او وقتی ابزارهای ارتباطی و اطلاعاتی را به ساختار سازمان خود تزریق شدند می توانند به جای سخت کارکردن سریعترو با دقت تر از قبل کارکنند ضمن اینکه مدیر می تواند نظارت و مدیریت غیر متمرکز را تجربه کند. با توجه به اینکه هدف غایی هر رابطه کاری دستیابی به سود تجاری است می توان گفت که ارتباط کمی و کیفی با مشتریان با استفاده از این ابزارها گسترش و هزینه های جاری و حتی سرمایه ای و امکان سنجی نیز کاهش می یابد. یکی از مهمترین شاخصه های شناخت درست فناوری اطلاعات و ارتباطات توسط مدیران استفاده یا ایجاد سیستم‌های کارآمد در ساختار سازمان است. با توجه به اینکه هر یک از ابزارهای فناوری اطلاعات و ارتباطات که منطبق بر سیستم های مدیریتی باشند.    می توانند در بهبود و یا ایجاد نقص در شیوه مدیریت و ارتباط با مخاطبان سازمان موثر باشند بنابراین، در تغییر سیستم های دستی به امکانات فناوری اطلاعات عوامل زیادی موثر هستند از جمله تعهد مدیریت، داشتن تجربه از فناوری اطلاعات، رضایت کاربران و میزان تغییرات محیطی است (صرافی زاده، ۱۳۸۳)،

همچنین بجاست که در گزینش سیستم های مذکور:

• عملکرد سیستم برای مخاطبان سازمان روشن باشد
• استفاده کاربران را تسریع و تسهیل شود
• از انعطاف پذیری بالایی در قبال تحولات تکنولوژیک و یا ساختاری برخوردار باشد.

با این توضیح می توان گفت به واقع مدیری موفق خواهد بود که فناوریهای ارتباطی و اطلاعاتی را منطبق بر نیازهای سازمان خود طراحی و یا انتخاب کند. در این صورت در هنگام ارائه خدمات سازمان خود به مخاطبان و مشتریان قادر خواهد بود نیازها ی مشتریان را نیز در تدارک سیستم ها لحاظ کند. به طور مثال استفاده از دستگاه‌های خودپرداز بانکی این نیاز را می طلبد که آموزش و فرهنگ سازی لازم برای اشاعه اطلاعات در مورد استفاده از کارت های اعتباری گسترش یابد. در استفاده از ابزارهای فناوری ارتباطات و اطلاعات به مدیران توصیه می شود در تعیین ابزارها انتخابگر باشند و با مطالعه ای فراگیر درباره همه ابزارهای موجود این فناوری آن دسته ای را مورد گزینش و ا ستفاده قرار دهند که سبب ایجاد تسهیلات بیشتری در امور اجرایی می شود. صرفه جویی در زمان را به همراه دارد و موجب کاهش هزینه ها و یا افزایش درآمدها می شود. برای معرفی نمونه ای از این سیستم ها می توان به سیستم های تجارت الکترونیک(برای خرید و فروشهای اینترنتی) و شبکه های محلی و یا سایت های اختصاصی داخلی(اینترانت) اشاره کرد. بنابراین، برای مدیریت اطلاعات درون سازمانی در ابتدا باید حوزه های اصلی کار را تعیین کرد و به نیاز سنجی هر یک از اجزا سازمان پرداخت تا بهترین فناوری موجود برا ساس نیازها و ظرفیتها تامین شود. شبکه ها به عنوان شاهرگهای تجارت نوین و ابزار اساسی استفاده اشتراکی از اطلاعات و برقراری ارتباطات درون و برون سازمانی‌اند. انتخاب سیستم های شبکه ای نیز با توجه به تعداد کاربران و امکان دسترسی سریع آنها به بانک های اطلاعاتی صورت می گیرد. تصمیمات و کارهایی که بایستی در انتخاب وراه اندازی شبکه های درون سازمانی توسط مدیر انجام شود در مورد تعداد کاربرانی است که باید با شبکه مرتبط باشند که در این صورت سطح گسترش شبکه بر حسب تعداد کاربران تغییر می کند. در بُعد نرم افزاری یک مدیر باید از برنامه های نرم افزاری مختلف اطلاعات کافی داشته باشد و بتواند برخی از آنها را در اجرای کارهای خود مورد استفاده قرار دهد. این قابلیت، مدیر را در انتخاب برنامه های نرم افزاری مورد نیاز سازمان بسیار کمک خواهد کرد. نوع نرم افزارهایی که یک مدیر در فعالیتهای سازمان خود استفاده می کند بستگی به ماهیت سازمان دارد. ولی درکل آنچه اهمیت دارد این است که مدیران باید از نرم افزارهایی که توسط سازمانهای مختلفی مورداستفاده قرار گرفته و امتحان شده بهره بگیرند. با استفاده از برنامه پست الکترونیک می توانید پیامهای مورد نظر خود را تهیه ارسال، دریافت ، ذخیره سازی و مدیریت کنید. بهترین شیوه برای راه اندازی و اجرای پست الکترونیک در هر سازمانی استفاده از یک رایانه مرکزی برای مدیریت نامه های الکترونیک داخلی و کنترل دائمی ارتباط دائمی یا تلفنی با اینترنت است. بسیاری از سازمانها بدون توجه به مشکلات ارتباطات الکترونیک و بدون ارائه آموزشهای لازم به کارکنان اقدام به نصب و راه‌اندازی پست الکترونیک می کنند. مدیران سازمانها باید توجه داشته باشند که در دنیای ارتباطات الکترونیک همان قوانینی حکمفرماست که در انتشار قراردادها و ادعانامه های مکتوب حاکم است بنابراین، یک اشتباه می‌تواند خسارتهای فراوانی به بار آورد. در بُعد سخت افزاری مدیریت سازمان می تواند مهمترین و موثرترین نقش را در توسعه توانمندیهای سازمان را در بستر فناوری اطلاعات و ارتباطات فراهم کند.مدیر سازمان بایستی با توجه به نیازها و بدون در نظر گرفتن تجملات بهترین و کارآمد ترین ابزارهای سخت افزاری مورد نیاز در سازمان را مورد گزینش قرار دهد در انتخاب ابزارهای سخت افزاری مدیر سازمان به علاوه نیازسنجی حال حاضر باید در برابر هزینه ای که متحمل می شود نیاز های آتی را نیز مد نظر قرار دهد یکی از بهترین راهها در انتخاب ابزار مشاوره با کاربران سازمان است. بسته به اینکه چه کسانی در چه زمانی و چه مکانی و برای چه کاری از این ابزارها استفاده می کنند نوع ، کمیت و کیفیت ابزارها قابل تغییر خواهد بود. به طور معمول سخت افزارهای رایانه ای پس از یک سال از گارانتی تولید کننده خارج می شوند و از آن پس تضمین سلامت کاردستگاه با خود مشتری خواهد بود و به همین دلیل در هنگام تجهیز سازمان به رایانه و کلاٌ هر یک از ابزارهای فناوری ارتباطات و اطلاعات خرید از شرکتهای معتبر الزامی است. در ادامه لازم است تا مدیر پس از خرید و راه اندازی هر یک از این ابزارها در سازمان شناسنامه سخت افزارهای موجود را تهیه کند تا در موقع لزوم نسبت به انجام سرویس های لازم اقدام شود. یکی از روشهای توصیه شده در تعیین نوع سخت افزار های سازمانی نیازسنجی نرم افزاری سازمان و سپس تعیین، تامین و ترکیب سخت افزار با بسته های نرم افزاری انتخاب شده برای هر یک از اجزای سازمان است. به عنوان مثال مدیر باید تشخیص بدهد در بخش گرافیک سازمان با توجه به نوع نرم افزارهای موجود به چه ترکیبی از سخت افزارها نیازمند است. مطمئناً این نوع نگاه در انتخاب سخت افزار در حذف هزینه های زائد نقش موثری دارد نمونه هایی از سخت افزارهای متنوع را به عنوان مثال ذکر می کنیم. تصمیم گیری در مورد اینکه در هریک از بخشهای سازمان شما از چه مانیتوری استفاده شود از عوامل به ظاهر ساده ولی مهم هستند که می توانند ضمن افزایش راندمان کاری سازمان در کاهش و حذف هزینه های غیر ضروری موثر باشد.

نتیجه گیری

باید گفت که بستر سازی مطلوب برای توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در ساختار سازمانی نیازمند شناخت کافی و نگرش مثبت مدیران به ضرورتهای حضور این پدیده در روند فعالیتهای سازمان است. با وجود این، شناخت یک مدیر در ابتدای پروسه بستر سازی فناوری اطلاعات و ارتباطات در سازمان خود باید آیین نامه ها و قوانین درون سازمانی را تهیه، آزمایش و ابلاغ کند. این آیین نامه های اجرایی فناوری اطلاعات و ارتباطات در سازمان می باید با استانداردهای تعیین شده از جانب مراجع ذیصلاح و نیازهای سازمانی هماهنگ و همساز باشند. با توجه به اهمیت نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در توسعه و گسترش فرایندهای سازمانی هر مدیر پیشرو و آینده نگر ناگزیر از انجام زمینه سازی های لازم و انجام مشاوره های علمی و فنی با صاحبان دانش فناوری اطلاعات و ارتباطات است. برای باقی ماندن مدیران در عرصه رقابتهای اقتصادی و حتی ربودن گوی سبقت از دیگران باید ابزارها و لوازم مختلف اطلاعاتی و ارتباطی با دیدی روشن و گاهی کامل از نیاز های سازمان تا مین و راه اندازی شوند.

منابع و ماخذ

۱ – پر کردن شکاف دیجیتالی چالش بزرگ قرن بیست و یکم .منبع. فناوری اطلاعات www. iran.com
۲ – حسنی ، فرنود ،فناوری ارتباطات و اطلاعات نیاز امروزِ مدیران فردا ، فناوری اطلاعات. www. iran.com
۳ – حسنی ، فرنود، بررسی شاخصهای توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در ایران(۲۰۰۳-۲۰۰۲). www. iran.com.
۴ – دعائی، حبیب اله، عالی، مرضیه، سازمانها در بستر جهانی شدن، نشر بیان هدایت نور، ۱۳۸۴٫

۶ – صرافی زاده، احمد، فناوری اطلاعات در سازمان، انتشارات امیر، بهار ۱۳۸۳٫ ۵ – سعید احمدی بهنام ،تجارت الکترونیک از آغاز تا امروز، فناوری اطلاعات. www.iran.com

۷-محمدرضا مالک،جهانی شدن اقتصاد از رویا تا واقعیت، کانون اندیشه جوان، اردیبهشت ماه ۱۳۸۴

۸- بانک ملی ایران ۱۴۸/ دی ۱۳۸۷

۹-LUCAS, HENRY, JR, INFORMATION TECHNOLOGY FOR MANAGEMENT 7TH ED, MC GRAW-HILL.2000