نوآوری؛واژه ای که هر مدیری باید بشناسد !
«نوآوری» (innovation) را این گونه معنی کرده اند: خلاقیت؛ تازگی؛ فرآیند طرح ریزی یک ایده یا شیء جدید یا بهبود ایده یا شیء موجود. اگر چه این واژه در فرهنگ مردم آمریکا از مفهوم ضمنی مثبتی برخوردار است، اما نوآوری مثل تمام فعالیت های انسان، به همراه فوایدی که به همراه دارد، هزینه هایی را نیز به بار می آورد.
این هزینه ها و فواید، اقتصاددانان، فیلسوفان سیاسی و هنرمندان را برای قرن های متمادی به خود مشغول کرده اند.
ویژگیهای نوآوری
ویژگی ها و آثار نوآوری می تواند افکار جدید را به واقعیت تبدیل کرده و ثروت و قدرت به وجود آورد. مثلاکسی که راه درمان یک بیماری را کشف می کند، این قدرت را دارد که آن را نزد خود نگه دارد، به دیگران منتقل کند یا به فروش برساند. نوآوری ها همچنین می توانند وضع موجود را بر هم بزنند؛ مثلازمانی که اتومبیل اختراع شد، نیاز به اسب به عنوان وسیله ای برای حمل و نقل از میان رفت. جوزف شومپیتر اصطلاح «تخریب خلاق» (CREATIVE DESTRUCTION) را برای توصیف فرآیندی که طی آن نوآوری به تکامل اقتصاد بازار آزاد می انجامد، به کار برد.تخریب خلاق زمانی روی می دهد که نوآوری ها سبب شوند ترتیباتی که برای مدت طولانی برقرار بوده اند، منسوخ و منابع برای استفاده های دیگر آزاد شوند. این امر به افزایش کارآیی اقتصادی منجر می شود. به عنوان نمونه وقتی مدیر یک بنگاه دستگاه جدیدی را که جانشین نیروی کار می شود نصب می کند، کارگرانی که شغل خود را از دست داده اند، آزاد شده و می توانند در یک بنگاه دیگر به کار مشغول شوند که این امر به افزایش بهره وری منجر می شود. در واقع در بسیاری از موارد، با به کارگیری ماشین آلات جدید، تعداد مشاغل موجود عملاافزایش پیدا می کند.
تاریخچه نوآوری
هنری هازلیت (Henry Hazlitt) به دستگاه های پنبه ریسی که در دهه ۱۷۶۰ میلادی در انگلستان به کار گرفته شدند، اشاره می کند. در آن زمان، صنعت نساجی انگلستان نزدیک به ۷۹۰۰کارگر را در استخدام خود داشت و بسیاری از این افراد که نگران گذران زندگی خود بودند، با به کارگیری ماشین آلات جدید مخالفت می کردند. اما در انگلستان سال ۱۷۸۷، ۳۲۰هزار کارگر در این صنعت مشغول به کار بودند، اگرچه استفاده از دستگاه های جدید باعث می شد که مشکلات موقتی برای برخی از کارگران به وجود آید، اما این دستگاه ها با کاهش هزینه تولید، کل ثروت جامعه را افزایش دادند. جالب آنکه حتی امروزه هم نگرانی های مربوط به تکنولوژی و از دست رفتن مشاغل در صنعت نساجی همچنان ادامه دارند. در گزارشی به این نکته اشاره شده که به کارگیری ماشین آلات جدید در کارگاه های نساجی آمریکا در فاصله سال های ۱۹۷۲ تا ۱۹۹۲ با بیش از ۳۰درصد کاهش در تعداد مشاغل این صنعت همراه بود. با این وجود، ایجاد مشاغل جدید این کاهش را جبران کرد. نویسنده های گزارش فوق به این نتیجه رسیدند که «ورود به این صنایع و نرخ خلق شغل بالااست و پویایی های بهره وری حاکی از آن است که کارخانه هایی که توانسته اند به حضور خود در بازار ادامه دهند، همگی بنگاه هایی قدرتمند بوده اند، در حالی که بنگاه هایی که از بازار خارج شده اند، آنهایی بوده اند که بهره وری کمتری داشته اند.»
به زعم شومپیتر، فرآیند تغییر تکنولوژیکی در بازار آزاد از سه بخش تشکیل می شود: ابداع (خطور کردن یک ایده یا فرآیند جدید به ذهن)، نوآوری (فراهم کردن ملزومات اقتصادی لازم برای پیاده سازی یک ابداع) و انتشار (که در آن افرادی که این کشف جدید را مشاهده می کنند، آن را اتخاذ کرده یا از آن تقلید می کنند). این مراحل را می توان در تاریخ چندین نوآوری مشهور مشاهده کرد. دستگاه فتوکپی زیراکس را چستر کارلسون اختراع کرد. وی یک وکیل حق ثبت بود که نسخه برداری از اسناد قانونی او را به ستوه آورده بود.( کارلسون به همراه دوست فیزیکدان خود پس از چند سال کار خسته کننده سرانجام توانست یک عبارت را در ۲۲ اکتبر ۱۹۳۸ کپی کند. اما صنایع و دولت علاقه ای به توسعه بیشتر این اختراع نداشتند. بالاخره در سال ۱۹۴۴ شرکت غیرانتفاعی باتل که خود را وقف کمک به سرمایه گذار ها کرده بود، به این اختراع علاقه نشان داد. این شرکت به همراه شرکت هالوید (که بعدها به زیراکس تغییر نام داد)، در توسعه این ابداع سرمایه گذاری کرد. هالوید در ۲۲ اکتبر ۱۹۴۸ ساخت موفقیت آمیز یک دستگاه فتوکپی را اعلام کرد، اما اولین نمونه تجاری این دستگاه پیش از سال ۱۹۵۰ به فروش نرفت. پس از آنکه ۱۶میلیون دلار دیگر به سرمایه گذاری در توسعه این ایده اختصاص داده شد، دستگاه زیراکس ۹۱۵ به اولین دستگاه کپی تبدیل شد که با فشار یک دکمه و با کاغذ معمولی کار می کرد. این اختراع که به موفقیت بزرگی دست یافته بود، ۱۵۰میلیون دلار را برای کارلسون به ارمغان آورد. در سال های بعد، شرکت های رقیب فروش دستگاه کپی را آغاز کردند و برای اختراعات دیگری مثل دستگاه فکس نیز از تکنولوژی آن بهره گرفتند.
جنبه اقتصادی نوآوری و نگاه شومپیتر
شومپیتر تحلیل خود را در رابطه با نوآوری، به جنبه اقتصادی آن محدود کرد، اما فردریش هایک ادعا کرد که همین فرآیند در سطح رسوم اجتماعی و فلسفه سیاسی نیز روی می دهد. هایک و اندیشمند معاصر وی، کارل پوپر، نظریه سیاسی «جامعه باز» (open society) را شکل دادند که در آن بر اهمیت نوآوری در اکتشاف و آزمایش ارزش های اجتماعی تاکید می شود.
به بیان هایک، «وجود افراد و گروه هایی که به طور همزمان به مطالعه قواعدی می پردازند که تا حدودی با یکدیگر متفاوتند، فرصتی را برای انتخاب قواعد کارآمدتر فراهم می آورد.» با این وجود فرآیند فوق مزاحمت هایی نیز به همراه دارد.
دلایل مخالفت با نوآوری
مزاحمت و اختلالی که نوآوری به وجود می آورد، باعث شده که افراد بسیاری صراحتا با آن مخالفت کرده یا بخواهند آن را کنترل کنند. دلایل مخالفت با نوآوری، از ملاحظات عملی مبنی بر آن که ممکن است عواقب پیش بینی نشده نوآوری های امتحان نشده فاجعه به بار آورند (مثل وقتی که یک داروی جدید، عوارض جانبی پیش بینی نشده ای را به بار می آورد) گرفته تا منافع افرادی که از وضع موجود سود می برند (مثل وقتی که استودیو های فیلمسازی سعی کردند از رشد دستگاه های ویدئوی خانگی که فکر می کردند سودآوری آنها را به خطر می اندازد جلوگیری کنند) را در بر می گیرد. به همین نحو، حکومت های دیکتاتوری برای این که اقتدار دیکتاتور از بین نرود، انتخابات و تظاهرات را ممنوع می کنند. ملاحظات نظری مبنی بر آنکه تغییر روند امور، قواعد اخلاقی و اجتماعی را نیز در هم خواهند ریخت، می توانند باعث شوند که نوآوری تحت نظارت قرار بگیرد. مثلالئون کاس معتقد است که نوآوری در علوم پزشکی، ارزش های اجتماعی و اخلاقی مهمی مثل احترام به طبیعت را نابود خواهد کرد.
افلاطون در کتاب جمهوری خود بیان کرد که مقامات حاکم در جامعه آرمانی «مراقب نوآوری در موسیقی و ورزش که بر خلاف نظم تثبیت شده باشد، خواهند بود و به بهترین وجه با آنها مقابله خواهند کرد. زیرا تغییر در سبک های موسیقی همواره آداب سیاسی و اجتماعی را به هم خواهد ریخت». محرک مخالفان نوآوری میل به حفظ نظم پایدار اجتماعی است. اغلب آنها معتقدند که هدف نهایی جامعه سیاسی، ثبات و ماندگاری است.
نوآوری در تکنولوژی به اندازه نوآوری در آداب و قواعد اجتماعی، نظم های تثبیت شده را به هم می ریزد، زیرا تکنولوژی و آداب اجتماعی غالبا به هم تنیده اند. مواجهه بومیان و اهالی آمریکا در قرن نوزده با قدرت بخار، سلاح های گرم و الکل رسوم باستانی و قدیمی آنها را به شدت تحت تاثیر قرار داد و به هم ریخت. به کارگیری تکنولوژی در محل کار، غالبا یکی از هدف های انتقادات علیه نوآوری بوده است.
ابزارهای خانگی که مقدار کاری را که زن ها به طور معمول در خانه انجام می دادند کاهش دادند، باعث شدند که زنان بتوانند خانه را ترک کرده و در رقابت با مردان به جزئی از نیروی کار بدل شوند. یکی از نتایج این امر تصویب قانونی بود که زنان را از انجام برخی مشاغل خاص بر حذر می داشت. هدف این سیاست ظاهرا حمایت از زنان بود، اما همان طور که رییس اتحادیه بین المللی تولیدکنندگان سیگار در ۱۸۷۹ اذعان کرد، «نمی توان زنان را از تجارت خارج کرد، اما می توان سهم روزانه آنها از نیروی کار را از طریق قوانین کارخانه محدود ساخت».
دلایل مطرح شده در دفاع از نوآوری
مدافعان نوآوری که ویرجینیا پوسترل آنها را «پویایی گرا» (dynamist)می نامد، معتقدند که نوآوری برای حل مشکلاتی که هزینه های اجتماعی و شخصی قابل ملاحظه ای به بار می آورند، لازم است. مثلاانسان ها در بخش عمده ای از تاریخ ثبت شده خود با بیماری و گرسنگی زندگی کرده اند، اما پیشرفت های تکنولوژیکی باعث درمان بسیاری از این بیماری ها شده اند و تولید غذا را بهبود بخشیده اند؛ همه این موارد پیامدهای منفعت آوری را برای افراد بی شماری به همراه داشته است. حتی اگر چه به کارگیری تکنولوژی هایی که نیاز به نیروی کار را کمتر می کردند، در ابتدا با از بین بردن شغل کارگرانی که به انجام کارهای یدی می پرداختند، باعث بروز آشفتگی شد، اما در این فرآیند نقشی اساسی داشت.
علاوه بر آن برخی از مدافعان نوآوری به این نکته اشاره می کنند که مقداری از آنچه مخالفان به عنوان «هزینه» در نظر می گیرند، در واقع منفعت و فایده است. به عنوان مثال سی پی اسنو در کتاب «دو فرهنگ» خود استدلال می کند که مخالفان نوآوری از مشکلات گروه های محروم غفلت می کنند یا حتی آنها را با دیدی رمانتیک، مطلوب جلوه می دهند. پوسترل دیدگاه های لئون کاس درباره علم پزشکی را بر این مبنا مورد نقد قرار می دهد و خاطرنشان می سازد که این ادعا که رنج و درد و بیماری را به عنوان بخشی ضروری از تجربه انسانی، که باید حفظ شود، در نظر بگیریم به لحاظ اخلاقی غلط است.
در مقابل مدافعان نوآوری، اغلب، برهم زدن نظم های اجتماعی را که به نظر آنها ناعادلانه است، نافع می دانند. مثلاویکتور هوگو در گوژپشت نتردام، اهمیت انتشار مطبوعات در از بین بردن نظم ناعادلانه اجتماعی قرون وسطی را به تصویر می کشد.
پویایی گراها به هم ریختگی اقتصادی حاصل از نوآوری را همانند آشفتگی اجتماعی ناشی از آن، منفعتی برای مصرف کنندگان و گامی مهم در دستیابی به کارآیی اقتصادی می دانند. خلاصه آن که دینامیک گراها بر اساس ملاحظه انسانی خود برای بقا و شکوفایی انسان ها به دفاع از نوآوری می پردازند.
منبع : دنیای اقتصاد