چگونه و با استفاده از چه ابزاری می توانیم کیفیت محصولات و خدمات خود را تضمین کنیم و آیا نظام و قاعده ای برای این کار وجود دارد؟ احتمالا همگی می دانیم که پاسخ این سوال دراستانداردهای تضمین کیفیت نهفته است. سازمان بین المللی استاندارد برای پاسخ به این نیاز شرکتها، استانداردهای مختلفی را تعریف کرده است. معروفترین این استانداردها ISO 9000 می باشد که موج آن بسیاری از سازمان ها و شرکتها ایرانی را فرا گرفته است. مشخصا استانداردهای ایزو با استانداردهای تضمین کیفیت تفاوت دارد. متاسفانه هنوز بسیاری از مردم و حتی مدیران شرکتهای ما این دو استاندارد را با هم اشتباه می گیرند و مثلا گواهی نامه ایزو ۹۰۰۰ را نشان از کیفیت محصول می دانند.
تفاوت این استانداردهای « تضمین کیفیت » با استانداردهای « کیفیت محصول » به نوع نگاه ما به کیفیت از دیدگاه کل شرکت و محصول مربوط می شود. استانداردهای محصول معمولا حداقل مشخصه های فنی لازم برای کیفیت محصول را بیان می کنند. اما استانداردهای تضمین کیفیت حداقل الزامات کیفی لازم در همه ابعاد شرکت و فرایندهای آن را نشان می دهند. برای مثال استاندارد محصول مشخص می کند که محصول ما از نظر استحکام، دوام، ابعاد، اندازه و غیره باید چه مشخصاتی را داشته باشد تا حداقل کیفیت قبلا قبول را داشته باشد. اما استاندارد تضمین کیفیت هیچ گونه مشخصات خاصی را برای محصول بیان نمی کند، بلکه فقط تاکید می کند که عوامل تاثیرگذار بر کیفیت باید از طریق فرآیندهای مختلف مثل تولید ، طراحی و خرید ) کنترل شوند.
به جز استاندارد ایزو ۹۰۰۰ استانداردهای مفید و مشهور دیگری توسط سازمان جهانی استاندارد تدوین شده است که مهمترین آنها عبارتند از :
۱-استاندارد ایزو ۱۴۰۰۰۰ : استاندارد کیفیت محیط زیست
۲-استاندارد ایزو ۱۶۹۴۹ : استاندارد تضمین کیفیت صنایع خودرو سازی
۳-استاندارد ایزو ۱۷۷۹۹ : استاندارد مدیریت امنیت اطلاعات
۴-استاندارد OHSAS ۱۸۰۰۰ : استاندارد مدیریت ایمنی و بهداشت کار
در این جا به معرفی تعدادی از این استانداردها می پردازیم:
استاندارد ایزو ۹۰۰۰
در این بخش به علت اهمیت و فراگیر استاندارد ایزو ۹۰۰۰، کمی بیشتر درباره ان بحث می کنیم. این استاندارد به عنوان اولین استاندارد بین المللی نظام تضمین کیفیت در سال ۱۹۸۷ انتشار یافت. پس از آن در سال ۱۹۹۴ درقالب سه استاندارد ۹۰۰۱، ۹۰۰۲، ۹۰۰۳ منتشر گردید. در سال ۲۰۰۰ نیز بار دیگر مورد ویرایش قرار گرفت و با حذف استانداردهای ۹۰۰۲ و ۹۰۰۳ و یکپارچه کردن آنها در قالب استاندارد ایزو ۹۰۰۰ منتشر شد. آخرین ویرایش این استاندارد نیز ویرایش ۲۰۰۸ می باشد.
اصول مهم ایزو ۹۰۰۰ عبارتند از:
- مشتری مداری در سازمان
- رهبری
- مشارکت کارکنان
- نگرش فرآیندی
- نگرش سیستمی به مدبریت
- تصمیم گیری بر اساس حقایق و ولقعیات
- بهبود مستمر
- رابطه دوجانبه سودمندی با تامین کنندگان
اگر چه استانداردهای ایزو (از جمله ایزو ۹۰۰۰) برای استاندارد کردن محصول ساخته نشده اند ، اما باید اشاره کرد که همین استانداردها می توانند کمک بزرگی برای این کار باشند. در واقع، این موضوع که چطور می توانیم کیفیت محصولات و خدمات خود را از مرحله طراحی و تولید تا فروش آن تضمین کنیم، در سراسر استاندارد ایزو ۹۰۰۰ دیده می شود. توجه داشته باشید که برای پیاده سازی استانداردهای ایزو ۹۰۰۰ باید کیفیت قطعات و محصولات خود را در طی مراحل تامین مواد اولیه و قطعات، طراحی، تولید، فروش و خدمات پس از فروش، تضمین کرده و آنها را قابل ردیابی کنید تا بتوانید علل وقوع خطا و کاستی ها موجود در محصول یا خدمات را شناسایی و به صورت ریشه ای آنها را برطرف کنید. از طرف دیگر این استانداردها علاوه بر فرآیندهایی که مستقیما بر محصول یا خدمت اثر می گذارند، به فرآیند های پشتیبانی و مدیریتی لازم برای تحقق محصول نیز توجه می کنند. برای مثال استاندارد ایزو ۹۰۰۰ ، مسئولیت و تعهد مدیریت در قبال کیفیت را یکی از مهمترین اصول تضمین کیفیت می داند. یعنی شما برای رسیدن به تضمین کیفیت باید آن را با تمام وجود درک کرده باشید و به صورت مناسب در سراسر شرکت خود به کار گیرید.
مدیریت منابع و استفاده از آنها یکی از مهمترین عواملیست که در استانداردهای تضمین کیفیت (quality assurance)مورد توجه واقع می شوند. یکی از منابع با اهمیت هر شرکتی نیروی انسانی آن می باشد. لذا مدیریت همواره بایستی بتواند با تقسیم اختیارات و مسئولیتها و تقویت کار گروهی از این منبع حداکثر استفاده را بنماید. توان مدیر در تقسیم کارها میان کارکنان و هدایت ، انگیزش و ترغیب آنها به انجام فعالیت های محوله به بهترین وجه ممکن، شاید مهمترین هنر وی باشد.
مزایای استفاده از ایزو ۹۰۰۰ عبارتند از:
- بررسی مجدد وظایف و فعالیت های شرکت بر مبنای اهداف و برطرف کردن آنها در صورت لزوم
- کاهش هزینه
- ایجاد اطمینان و اعتماد متقابل درون و برون سازمانی
- جلوگیری از دوباره کاری
- افزایش توان رقابتی بین المللی
استاندارد ایزو۱۴۰۰۰
استاندارد iso 14000 استانداردی جهت حفظ و نگاهداری از محیط زیست است. امروزه با وخیم شدن وضعیت محیط زیست در جهان نقطه نظر مشترکی ایجاد شده و تاکنون گردهمایی های متعددی در سراسر جهان تشکیل شده که نشان عزم راسخ و تعهد همه گیر به حفظ و حراست از محیط زیست می باشد. استاندارد ایزو ۱۴۰۰۰ جهت یکپارچه سازی قوانین مربوط به محیط زیست در سطح جهان به وجود آمده و منتشر شده.
Iso 14000 یک متد نوین برای حفاظت زیست محیطی در درون خود دارد. این استاندارد به ما کمک می کند که در طول زمان امکان یک مدیریت مطمئن و منطبق با قوانین و تعهدات مربوط به محیط زیست را در سازمان مورد نظرمان داشته باشیم. رعایت اجباری قوانین و مقررات معمول برای جلوگیری از آسیب رسانی به محیط زیست کافی نیست . گواه این مسئله حوادث صنعتی فراوانیست که موجب اسیبهای جبران ناپذیر برای بشریت شده است.
Iso 14000 سیستمهایی برای مدیریت متعهد به محیط زیست ارائه می دهد. اما این استاندارد تعیین نمی کند که سازمان بایستی در این راه به چه اهدافی برسد. در مجموع هدف استاندارد ایزو ۱۴۰۰۰ دادن رهنمود و راهکارهایی کلی و جامع برای مدیریت زیست محیطی و استانداردسازی بعضی از ابزارها تحلیل زیست محیطی است.
استانداردهای ایزو ۱۴۰۰۰ دامنه وسیعی از مسائل را شامل می شود. موضوعات تحت پوشش این استاندارد را بایستی به دو بخش تقسیم کرد. بخش نخست به مدیریت شرکت و سیستم ارزیابی می پردازد و دومین بخش به راهکارها و ابزارهای زیست محیطی در سنجش محصول می پردازد.
در حقیقت گواهینامه این استاندارد به شرکتی داده می شود که در درازمدت برنامه‌های عملی برای کمک به پاکیزه ماندن محیط زیست داشته باشد و آنها را طور صحیح انجام دهد.
مزایای پیاده سازی استاندارد ایزو ۱۴۰۰۰
- ایجاد سیستم مدیریتی مبتنی بر تعهدات زیست محیطی که منتج به حراست مضاعف از محیط زیست شود
- استفاده بهتر از منابع طبیعی
- رعایت بیشتر مقررات زیست محیطی
- جلب مشتریانی که برایشان داشتن این استاندارد اهمیت دارد
- کمک به تجارت برون مرزی
OHSAS 18001
به دلیل وجود عواملی در محیط کار که بهداشت و سلامتی فیزیکی و روحی فرد را در خطر می اندازد و باعث به وجود آمدن بیماریهایی می شوند، استاندارد OHSAS 18001 مدون شده است. عمده دلیل برای اینکه مسائل مربوط به ایمنی کارکنان تحت یک استاندارد مطرح شده است آن است که با توجه به اهمیت و گستردگی این موضوع هر گونه فعالیتی در این زمینه بدون قرار گرفتن در یک قالب سیستماتیک و منظم بی اثر و عقیم خواهد ماند.
استاندارد ایزو ۱۸۰۰۰ استانداردی مرتبط با حفظ ایمنی و سلامت کارکنان و جلوگیری از حوادثیست که در درازمدت بر آنان تاثیرات مخربی می گذارد. اما در کنار این استاندارد نام استاندارد OHSAS 18001 نیز مطرح می شود که این استاندارد با همان هدف طراحی و پایه ریزی شده اما جز خانواده ایزوها نیست. این استاندارد توسط شرکتهایی تحت نظر BSI تدوین شده است. دلیل فراگیر شدن این استاندارد در مقابل ایزو ۱۸۰۰۰ آن است که کشورهای مختلف مشارکت کننده در سازمان ISO بر سر مفاد استاندارد ایمنی به توافق نرسیدند و از طرف دیگر تشکل های کارگری با آن موافقت نکردند و آن را قابل سواستفاده دانستند. از سوی دیگر خود سازمان استاندارد نیز بر این اعتقاد است که ملزومات لازم برای حفظ سلامتی تا حد زیادی در استانداردهای سری ISO 14000 بیان شده است. در حال حاضر اکثر سازمان ها استاندارد OHSAS 18001 را به استاندارد ایزو ترجیح می دهند.
اهداف OHSAS 18001 :
ارتقا و حفظ بالاترین درجه ایمنی و بهداشت فیزیکی و روانی برای تمام افراد ذینفع.
جلوگیری از ترک شغل توسط کارگران به دلیل شرایط کاری.
قرار گرفتن کارکنان در محیطی که شرایط آن از لحاظ سلامتی مورد قبول باشد.
پیشگیری از آسیب هایی که عوارض آن در بلندمدت مشخص می شود.
مزایای بکار گیری استاندارد OHSAS 18001 :
- به وجود آمدن سیستمی طرح ریزی شده و مستند در رابطه با ایمنی و بهداشت محیط کار
- تبدیل محیط کار به محلی امنتر و سالمتر
- بالا بردن وفاداری کارکنان به موقعیت شغلی خود
- کاهش خطر حوادث ناگوار
اگر شما برای کارخانه و یا شرکت خود نیاز به دریافت گواهی نامه ISO 9001 دارید حتما به قسمت خدمات مشاوره و پیاده سازی استاندارد ISO 9001 مراجعه بفرمایید.
منابع مورد استفاده در این مطلب:
کتاب فارسی:
عبور از طوفان، نوشته سید کامران باقری و همکاران
