این موضوع بر کسی پوشیده نیست که قطعات به کار برده شده در صنایع مختلف، به ویژه صنایع سنگین اغلب در شرایط بحرانی استفاده می‌شوند و همواره در معرض ساییده شدن و از دست دادن قابلیت خود قرار دارند. به همین علت نیاز است تا برای افزایش طول عمر دستگاه‌ها علاوه بر روان‌کاری صحیح، از ورق‌های معروف به ورق ضد سایش استفاده شود. اما اصلا منظور از ساییدگی چیست و چه عواملی بر خاصیت ضد سایش فولادها تاثیر گذارند و بهترین قیمت ورق ضد سایش را چگونه پیدا کنیم؟
با ما تا انتهای این مطلب همراه باشد تا علاوه بر آشنایی با مفاهیمی همچون ساییدگی، ویژگی‌های ورق ضدسایش را بهتر بشناسیم و با معروفترین برندهای تولیدکننده ورق ضد سایش آشنا شویم.
آشنایی با ورق ضد سایش
ورق فولادی ضد سایش یا Abrasion Resistant-AR، یکی از مهم‌ترین مقاطع فولادی است که در صنایع مختلف، به‌ویژه صنایع سنگین است که احتمال سایش و شکست ورق در آنها بالاست کاربرد فراوان دارد. این ورق، درصد کربن بالاتری نسبت به ورق‌های معمول فولادی دارد و همچنین درصد دیگر مواد تشکیل‌دهنده آن به‌گونه‌ایست که چقرمگی آن را به‌خوبی افزایش دهد تا این محصول مقاومت بالایی در برابر انواع ضربه و فشار را دارا باشد.
منظور از ساییدگی چیست؟
همان‌طور که گفتیم، مهم‌ترین خصوصیت ورق ضد سایش ، مقاومت آن در برابر ساییدگی است. اما سایش چیست؟ در علم متالورژی، سایش نوعی تغییر شکل پلاستیکی است که یک ماده با سختی بالاتر می‌تواند روی ماده‌ای با سختی پایین‌تر ایجاد کند. در ادامه ویژگی‌های اساسی ورق ضد سایش که آن را برای مصارف به خصوصی منحصر به فرد کرده‌اند را برمی‌شماریم.
ویژگی های ورق ضد سایش
- سختی بالا
داشتن سختی بالا سبب افزایش عمر ۵۰ تا ۸۰ درصدی این ورق‌ها نسبت به فولاد معمولی می‌شود. ورق‌های ضد سایش در برابر انواع فلزات دیگر، سنگ، شن و ماسه دچار سایش نشده و سختی آن تنها محدود به سطح ورق نیست؛ بلکه لایه‌های زیرین آن نیز به همین اندازه سخت هستند.
- چقرمگی
چقرمگی ورق ضد سایش بالاست. این امر به این معنی است که نمی‌توان آن را به‌راحتی تغییر شکل داد. چقرمگی، تعیین‌کننده‌ی میزان تحمل ورق در برابر ضربه و فشار است. کاهش درصد عناصری مانند سولفور و فسفر در این آلیاژ، دلیل اصلی افزایش چقرمگی آن است.
- قابلیت ماشین‌کاری
ماشین‌کاری ورق ضد سایش عالی است. این ورق را می‌توان به‌راحتی تحت عملیات مختلف مانند برش، خم‌کاری، جوشکاری و غیره قرار داد؛ بدون اینکه نگرانی از بابت شکست یا دفرمگی وجود داشته باشد. هرچه ضخامت ورق کمتر باشد، انعطاف‌پذیری آن نیز بیشتر خواهد شد.
- وزن پایین
وزن مصالح به‌ویژه در پروژه‌های ساختمانی بسیار مهم است. هرچه وزن بار مرده کمتر باشد، مقاومت ساختمان در برابر زلزله افزایش و تلفات ناشی از آن نیز کاهش می‌یابد( منظور از بار مرده بارهای ثابتی است که میزان و محل اثر آنها ثابت بوده و غیرقبل‌تغییر است)
یکی از بارزترین ویژگی‌های ورق ضد سایش ، وزن پایین آن است. این ورق در ضخامت‌های کم نیز سختی و چقرمگی بالایی داشته و معمولا نیازی به استفاده از آن در ضخامت‌های بالا نیست.
عوامل موثر بر خاصیت ضد سایش فولادها
اینکه یک فولاد تا چه اندازه خاصیت ضد سایش داشته باشد متاثر از عوامل گوناگونی است که در ادامه دو مورد از مهم‌ترین آنها را شرح می‌دهیم.
عملیات کوئنچ تمپر
عامل اصلی سختی بالای فولادهای ضد سایش، کوئنچ یا سریع سرد کردن پس از عملیات فولادسازی است. سرعت بالای سرمایش سبب می‌شود اندازه دانه فولاد در ریزترین حالت خود قرار بگیرد. پس از کوئنچ کردن، لازم است عملیات تمپر انجام گیرد تا شکنندگی کاهش یابد و چقرمگی فولاد افزایش یابد.
درصد کربن
کربن نقش مهمی در خاصیت ضد سایشی فولاد دارد؛ زیرا سختی و چقرمگی فولاد را افزایش می‌دهد. اما اضافه کردن کربن بیش از حد به فولاد، استحکام کششی فولاد را کاهش داده و آن را ترد و آسیب‌‌پذیر می‌کند.
معروفترین برندهای تولیدکننده ورق ضد سایش
- هاردوکس (Hardox):
این نوع ورق فولادی ضد سایش، آلیاژی با کربن بالا است. به صورت کلی در آلیاژهای فولادی با افزایش کربن، سختی بیشتر می‌شود؛ اما استحکام کاهش می‌یابد. بنابراین برای پروژه‌های ساختمانی مانند تیر ستون‌ها یا پل‌ها ایده‌آل نیست. اما در تماس با مواد ساینده بسیار مقاوم است.
این دسته از ورق‌های ضد سایش در گریدهای ۴۰۰،۴۵۰،۵۰۰،۵۵۰،۶۰۰،۷۰۰ برینل توسط شرکت سوئدی SSAB که دفتر مرکزی آن در لوکزامبورگ واقع است تولید و به صنعتگران عرضه می‌شود. لازم به ذکر است که گریدهای ۴۰۰ تا ۵۰۰ آن بیشترین کاربرد و محبوبیت را در میان اهالی صنعت دارا است.
- ولداکس (Weldox)
این دسته از ورق‌های فولادی ضد سایش فولاد به علت داشتن عناصر آلیاژی کمتر، استحکام بالایی دارند. این استحکام بالا سبب شده تا در صنایع عمرانی یا خودروسازی کاربرد داشته باشد. گریدهای مختلف ورق ولداکس از ۷۰۰ تا ۱۳۰۰ موجود است و ضخامت آن بین ۴ تا ۱۴۰۰ میلیمتر متغیر است.
ورق ضد سایش ولداکس به واسطه داشتن خاصیت جوش‌پذیری بالا نیز مشهور است و همانند ورق هاردوکس توسط کمپانی سوئدی SSAB تولید می‌شود.
- دورستات (Durostat)
ورق‌های ضد سایش دورستات به واسطه قابلیت ماشین‌کاری و جوشکاری بالا در میان صنعتگران مشهور است. بیشترین کاربرد آن در صنایع معدن، فولادسازی، تولید سیمان، ادوات کشاورزی و لایروب‌ها است. لازم به ذکر است که این دسته از ورق‌های ضد سایش نسبتا گران‌قیمت بوده و خیلی به وفور در بازار یافت نمی‌شوند.
این دسته از ورق‌های ضد سایش در گریدهای ۴۰۰،۴۵۰،۵۰۰ برینل توسط شرکت Voestalpine اتریش تولید می‌شوند.
- کوارد ( Quard )
ورق‌های ضد سایش کوارد دارای طول عمر بالای در شرایط سخت هستند و خاصیت شکل‌پذیری و جوشکاری خوبی از خود نشان می‌دهند. داشتن مقاومت بالا در برابر سایش، سختی و ضربه، آنها را برای استفاده در شرایط سخت و طولانی قابل استفاده کرده و با توجه به این که استحکام بالایی دارند، تغییر شکل موضعی و ساییدگی آنها در طول زمان طولانی اتفاق می‌افتد. کمپانی بلژیکی NLMK تولید کننده این دسته از ورق‌های ضد سایش است.
- دیلیدور (Dillidur)
ورق‌های ضد سایش دیلیدور علی‌رغم سختی بالایی که دارند، چقرمگی خوبی نیز از خود نشان می‌دهند. این دسته از ورق‌های ضد سایش در سه دسته مهم C,V,L طبقه‌بندی می‌شوند و در گریدهای ۴۰۰،۴۵۰،۵۰۰ برینل توسط شرکت Dillinger آلمان تولید می‌شوند.
- راک استار (RockStar)
رایج ترین ورق ضد سایش راک استار سختی برابر با ۴۰۰ برینل دارد. میزان کربن این ورق نسبتا کم است و همین امر خواص جوشکاری آن را بالا میبرد. ضخامت این ورق ۷۵ – ۶ میلیمتر است و با عملیات حرارتی کوئنچ تمپر تولید می‌شود. کارخانه CHAMPAK STEEL هند تولیدکننده این دسته از ورق‌های ضد سایش است.
کاربردهای ورق ضد سایش
- خودروسازی
- ساختمان‌سازی
- فولاد سازی
- صنایع معدنی
- تولید سیمان
- ساخت ماشین‌آلات کشاورزی
- ساخت دستگاه‌های خرد کننده سنگ
- ساخت تجهیزات استخراج معادن و حفاری
- ساخت نوار نقاله، فن و تیغه برش
جان کلام
در این مطلب با مفهوم ساییدگی آشنا شدیم و ویژگی‌های ورق ضد سایش را شرح دادیم و بررسی کردیم چه عواملی بر خاصیت ضد سایشی فولادها تاثیر گذار هستند. پس از آشنایی اولیه با این دسته از ورق‌های فولادی، معروفترین برندهای تولیدکننده ورق ضد سایش را برشمردیم و با کاربردهای آن در صنعت آشنا شدیم.
شما عزیزان می‌توانید برای بررسی لحظه‌ای قیمت ورق ضد سایش و یا دیگر مقاطع فولادی به وب‌سایت فولادینو مراجعه کنید و یا برای کسب مشاوره در خرید و راهنمایی‌های مشاورین زبده فولاد سازان راه ابریشم با شماره ۰۲۱۶۶۲۰۰۲۰۰ تماس حاصل فرمایید.
