نمایۀ شایستگی؛ رویکردی نوین در تحلیل شغل

با تغییراتی که در محیط کار صورت گرفته است نگرش های مبتنی بر وظیفه جایگاه خود را از دست داده اند. کوچک سازی شرکت ها ، پیشرفت فناوری اطلاعات، طراحی شغل های انعطاف پذیر، کارتیمی، وظایف با مهارت های چندگانه ،کارهای پروژه ای، کاهش ساختارهای سلسله مراتبی و جایگزین شدن تخصص گرایی در کل سازمان منجر به این شده نگرش های مبتنی بر وظیفه جایگاهی نداشته باشند. برای مثال لایر معتقد است فارغ از اینکه در گذشته چه صورت می گرفته ، شواهد حاکی از آن است در آینده بیشتر توجه بر افراد و توانایی آنان خواهد بود نه مشاغل. به جای اینکه افراد با شغل ، مهارت های مورد نیاز و شرح شغل ثابت معرفی شوند بهتر است ابتدا به عنوان منابع انسانی  سازمان معرفی شوند. در نتیجه، در حال حاضر اغلب مدیران منابع انسانی به نگرش های فرد گرا روی آوردند. روش هایی نظیر گزارش وقایع حساس و مصاحبه با کارمندان روش های فردگراست که برای شناسایی مهارت ها و رفتارهای مورد نیاز در انجام شغل به کار می روند. در نمایه شایستگی بر روی مهارت ها رفتارهای مورد نیاز انجام شغل تأکید می شود. در حقیقت شایستگی فرد، عملکرد او را از دیگران متمایز می کند. سه عنصر کلیدی شایستگی عبارتند از:

• ویژگی های نهادینه شده: اشاره به این نکته دارد که شایستگی قسمتی از شخصیت فرد را تشکیل می دهد.
• رابطه علت و معلول: بدین معنی که شایستگی منجر به عملکرد و رفتار پیش بینی شده می شود.
• عملکرد: شایستگی منجر به عملکرد پیش بینی شده به طور اثربخش می شود و یا عملکرد بهتر از آن چیزی که پیش بینی شده به دست می آید.

مشخصات شایستگی:

محرک : چه محرک ها و انگیزاننده هایی برای کار کردن و حرکت به سمت اهداف وجود دارد. برای مثال افراد با انگیزه و موفقیت طلب همواره اهداف چالش آور برای خود تعیین می کنند و مسئولیت رسیدن به اهداف را بر عهده می گیرند و با گرفتن بازخور کیفیت کار خود را ارتقا می دهند.

خصیصه : خصوصیات فیزیکی و پاسخ های سازگار به شرایط کار و اطلاعات. برای مثال واکنش سریع و داشتن دیدی مناسب از شایستگی های خلبان هواپیماهای جنگنده است.

درک از خود: نگرش های فرد، ارزش ها و تصویری که فرد از خود دارد. برای مثال میزان اعتماد به نفس و اعتقادی که فرد در شرایط مختلف به خود دارد یک بخش  درک از خود را تشکیل می دهد.

دانش: اطلاعاتی که فرد در یک زمینه دارد. برای مثال یک جراح اطلاعات کامل را جع به عصب ها و ماهیچه های بدن انسان را باید داشته باشد.

مهارت: توانایی اجرای یک فعالیت فیزیکی یا ذهنی. برای مثال یک برنامه نویس کامپیوتر باید توانایی مرتب کردن 50000 کدهای منطقی را در بخش های مختلف داشته باشد.

لازم به ذکر است، شایستگی هایی که افراد در زمینه دانش و مهارت دارند حین انجام کار به چشم می آیند اما شایستگی در زمینه خصیصه ها ، درک از خود، محرک ها نمایان نیستند و بیشتر در شخصیت فرد پنهانند. بنابراین بهبود شایستگی های عینی ساده تر از بهبود شایستگی های غیر عینی است. براساس گفته  اسپنسر، مدیران منابع انسانی بهتر است در برنامه های آموزشی، تمرکز خود را بر ارتقای شایستگی های عینی افراد گذارند و در فرآیند انتخاب بیشتر بر شایستگی های پنهان و غیر عینی تمرکز کنند.

این مقاله توسط آقای سید حمیدرضا عظیمی نوشته شده است.