درس های مدیریتی از زلزله ی ژاپن: زمین خوردن و دوباره آغاز کردن
می گویند که انسان ها در شرایط بحرانی، شخصیت واقعی خود را نشان می دهند. وقتی همه چیز روبه راه است و زندگی شیرین است، هر کسی می تواند صبور و فهیم باشد و به دیگران هم کمک کند. اما فقط زن و مرد نجیب و شریف هستند که در شرایط بسیار سخت، بانزاکت باقی می مانند و حتی به دیگران هم کمک می کنند. در ماه های ابتدایی سال 2011، برای زلزله زدگان زیادی در شمال ژاپن، زندگی سخت تر از این نمی تواند باشد. با این حال، رفتار این مردم بعد از بحران بوجود آمده در منطقه و زندگی آنها در اردوگاه های موقتی، حداقل از منظر مردمان دیگر، بسیار جالب توجه است. عکس زیر از شبکه ی خبری NHK صف دریافت نان را در یکی از هزاران پناهگاه زلزله زدگان را نشان می دهد.
حیرت خبرنگاران
از اولین لحظات وقوع زلزله و سونامی در تاریخ یازدهم مارس 2011، خبرنگاران زیادی برای پوشش اخبار به ژاپن هجوم بردند. بیشتر آنها از روحیه ی همکاری مردم در مناطق حادثه زده تعریف می کنند. یکی از خبرنگاران سی ان ان از مشاهده ی خود می گوید که مردم برای دریافت آب آشامیدنی ساعت ها در صف بودند که ناگهان به آنها گفته شد ذخیره ی آب در مرکز توزیع ارزاق تمام شده است. او که منتظر اعتراض مردم بوده، با تعجب می بیند که هیچ کس اعتراض نکرد و هیچ کس عصبانی نشد. دیلی تلگراف در این باره می نویسد: مردم این کشور تنها همکاری، بخشش، نظم، تلاش و تمدن از خود نشان می دهند. هیچگونه غارت، اغتشاش، ترس و هیچگونه توقعات غیر واقعی از حکومت دیده نمی شود.
ساختن، خراب شدن و دوباره ساختن
به طور سنتی برای کارمندان ژاپنی، جابجا شدن در یک شرکت و از یک شهر به شهری دیگر مشکل بزرگی نیست. خراب کردن و نوسازی جزئی از زندگی ژاپنی است. تاریخ ژاپن مملو از حوادث و بلایاست: آتشفشان، گردباد، سیل، زلزله، سونامی و حتی در دوران معاصر، جنگی نابود کننده به این فهرست اضافه شده است. ژاپن توانسته پس از هر بحرانی برخیزد و آثار خرابی را از بین ببرد. این توانایی منحصر به فرد در بهبود یافتن و قوی تر شدن ریشه در فرهنگ ژاپنی ها در مسؤولیت پذیری، سختکوشی، حس تعلق به جامعه و خدمت به آن دارد.
توازن (”وا” به زبان ژاپنی) ارزش کلیدی در جامعه دارد. فرد می تواند در تلاش برای رضایت و راحتی خودش باشد و در عین حال جزئی از جامعه ای باشد که در آن زندگی می کند و به آن خدمت کند.
فرهنگ و تفکر ژاپنی در این مجال کوتاه قابل توضیح نیست، اما باید به این ضرب المثل ژاپنی اشاره کرد که عنوان این مطلب هم برگرفته از آنست: هفت بار زمین بخور و هشت بار بلند شو! فرقی نمی کند که چند بار شکست بخورید، مهم اینست که دوباره شروع کنید. این تفکر در همه ی ابعاد زندگی ژاپنی دیده می شود: در آموزش، کسب و کار، ورزش و غیره. پیامی که این ضرب المثل، به خصوص در زمان سختی به ما می رساند اینست که در زندگی راه میانبر و ساده وجود ندارد و باید برای رسیدن به هر هدفی که ارزشمند است، تلاش و ممارست داشت. سرعت بیشتر در رسیدن به هدف مهم نیست، بلکه تلاش بیشتر و خسته نشدن مهم است.
مفهموم “گامبارو” هم مرتبط با همین ضرب المثل است. از نظر لغوی، گامبارو یعنی پیگیری کردن سرسختانه ی یک کار تا تمام شدن آن کار است، تلاش و پیگیری تا رسیدن به موفقیت. گامبارو هم ریشه در فرهنگ ژاپنی دارد. “گمبت”، شکل امری گامبارو، در گفتگوهای روزمره استفاده می شود و برای تشویق دیگران به تلاش در کارهاست، مثلاً در یک مسابقه ی ورزشی یا آماده شدن برای یک امتحان. در این راه، بهترین نوع انگیزه، تلاش برای منفعت شخص و جمع به طور همزمان است. در شرایط عادی هم تلاش فردی بدون همکاری با دیگران، بی ادبی محسوب می شود. و حال، در شرایط بحرانی، ناله و شکایت کردن از اوضاع، یا خودخواه بودن و به ضرر دیگران عمل کردن، غیر اخلاقی ترین کار در این طرز تفکر محسوب می شود. اصولاً هیچ توجیهی برای شکایت کردن از اوضاع و حسرت چیزهای از دست رفته وجود ندارد.
درس هایی برای ما
آنچه از اوضاع ژاپن بر می آید، اینست که اگر چه این کشور از لحاظ منابع خدادادی و مواد اولیه برای صنعت و کشاورزی بسیار فقیر است (بخش زیادی از خشکی توسط کوه های غیرقابل استفاده پوشیده شده است) اما از لحاظ دیگر لازمه ی تولید، یعنی منابع انسانی، به حدی از کمال و تمدن رسیده است که می تواند الگوی مردمان دیگر باشد. گرچه هیچ جایی عالی و بدون اشکال نیست، اما اگر بخواهیم در تربیت فرزندان و جوانان از کسی درس بگیریم، قطعاً مردم ژاپن بهترین معلم ها خواهند بود. ژاپنی ها یکی از بهترین نمونه های همزیستی و تلاش و استقامت هستند و تحقیقات بیشتر روی راه و روش آنها برای همه ی سازمان ها و جوامع مفید خواهد بود.
منابع مورد استفاده در این مطلب:
سایت انگلیسی:
این مقاله توسط آقای سید حمیدرضا عظیمی نوشته شده است.