آموزش علمی و عملی سرمایه گذاری
این امر به بزرگ ترین و مهم ترین رسالت و وظیفه بورس ها كه خلق نقدشوندگی معاملات دارایی های مالی است بیشترین كمك را می نماید و در نتیجه كارایی بورس ها را بالامی برد. بازارسازان در اصل مثل عمده فروشان در خرید و فروش اوراق بهادار عمل می كنند، قیمتی را كه آنها برقرار می سازند انعكاس نیروهای عرضه و تقاضای بازار است.
یعنی وقتی تقاضا برای یک نوع از اوراق بهادار پایین است ولی عرضه آن بالااست، قیمت آن دارایی یا ابزار مالی پایین خواهد بود و بر عكس. بازارسازان متعهد می شوند كه اوراق بهادار را با قیمت و به اندازه و میزانی كه خود مظنه داده اند، بخرند یا بفروشند. در این راستا اهمیت تفاوت بین قیمت پیشنهادی خرید و فروش (اسپرد) در بور اه باید برای سرمایه گذاران و فعالان بورس ها بیش از پیش آشكار گردد. اغلب یك بازارساز یك كارگزار هم می تواند باشد. بنابراین گاهی این امر این انگیزه را برای این نوع كارگزاران پیش می آورد كه اوراق بهاداری را توصیه كنند كه خود بازارگردان یا بازارساز آنند. بنابراین تمایز وظایف و شفافیت تفكیك كارگزاری و بازارسازی برای سرمایه گذاران از اهمیت خاصی برخوردار است.
تفاوت قیمت پیشنهادی خرید و فروش
فعالان بازار بورس ها كم و بیش با واژه تفاوت یا دامنه (spread) قیمت پیشنهادی خرید (bid) و قیمت درخواستی فروش آشنا هستند ولی با توجه به اهمیت این مفهوم و نقش آن در بورس ها لازم می آید كه آشنایی عمیق تری با آن پیدا شود. تفاوت قیمت پیشنهادی و درخواستی بر قیمت خرید و فروش ابزارهای مالی و اوراق بهادار در بورس ها اثرگذار است و لذا بر بازده پرتفوی سرمایه گذاران اثر دارد. بنابراین آشنایی بیشتر با آن می تواند در تصمیم سازی های سرمایه گذاران بورس ها نقش مهمی بازی كند.
عرضه و تقاضا
سرمایه گذاران باید قبل از آموزش زیر و بم ها و شرح تفصیلی مفهوم دامنه با دو مفهوم عرضه و تقاضا بیشتر آشنا شوند. عرضه بیانگر حجم و حضور یك كالای خاص در بازار است، مثل عرضه سهام یك شركت خاص. تقاضا مبین تمایل پرداخت افراد برای به دست آوردن یك كالایا سهم است. فرض كنید كارگزاری x قصد دارد 1000 سهم شركت آلفا با قیمت 10 دلار برای مشتریان خود خریداری نماید و در مقابل كارگزاری y می خواهد 1500 سهم آن شركت را به قیمت 25/10 دلار بفروشد. دامنه این دو قیمت یا اسپرد كه تفاوت بین قیمت درخواستی یعنی 25/10 دلار و قیمت پیشنهادی خرید یعنی 10 دلار است 25/0 دلار می شود. هر سرمایه گذاری با توجه به تفاوت فوق در می یابد كه اگر بخواهد 1000 سهم را بفروشد، او بایست هر سهم آن شركت را به قیمت 25/10 دلار خریداری نماید، یعنی جایگزین كالای فروش رفته خود كند! اندازه این تفاوت و قیمت آن سهم را عرضه و تقاضای آن سهام در بورس تعیین می كنند. هر چه تعداد افراد حقیقی یا حقوقی (شركت ها) برای خرید و میزان تقاضای آنها بیشتر باشد قیمت پیشنهادی خرید بالامی رود و فروشندگان، قیمت درخواستی خود را بالاتر می برند.
نقد شوندگی
نقدشوندگی به چگونگی سهولت خرید و فروش سهام و سایر اوراق بهادار در بورس ها یعنی بدون آنكه مجبور به تغییر قیمت آن دارایی شویم اشاره دارد. برای مثال اگر شما سهمی را در بازار سهام خریدید به 10دلار و بلافاصله آن را به 10 دلار یا عددی بسیار نزدیك به آن فروختید می گویند بازار آن سهم كاملانقدشوندگی دارد. بر عكس اگر هرگز نتوانید آن را بفروشید بازار كاملابا عدم نقدشوندگی مواجه است. این دو حالت به ندرت اتفاق می افتند در شرایط عادی بازار حالتی بین این دو حد است. تفاوت قیمت پیشنهادی خرید و قیمت درخواستی فروش و حجم یك سهم خاص رابطه تنگاتنگی با هم دارد و نقش بسیار مهمی در نقدشوندگی بازار بازی می كنند. همان طور كه اشاره شد قیمت پیشنهادی خرید عبارت است از بالاترین قیمتی كه یك سرمایه گذار تمایل دارد برای یك سهم بپردازد.
در حالی كه قیمت درخواستی پایین ترین قیمتی است كه یك سرمایه گذار حاضر است سهام خود را به آن بفروشد. از آنجا كه این دو قیمت باید برای انجام یك معامله با هم مطابقت داشته باشند بنابراین اسپرد با حجم كم معاملات در بورس ها مطابقت و سازگاری دارد و برعكس اگر تفاوت دو قیمت پیشنهادی خرید و درخواستی فروش در مورد یك سهم به طور نسبی بزرگ باشد این به آن معنی است كه خریداران و فروشندگان از هم دورند و به احتمال زیاد معامله ای صورت نخواهد گرفت مگر آنكه آنها روی قیمتی توافق كنند.
این دامنه یا اسپرد تا چه زمانی بزرگی و اندازه خود را حفظ می كند؟ تا زمانی كه تعداد معاملات كم و مسطح حجم آنها پایین است و نقدشوندگی ضعیف است. لذا یكی از آن دو قیمت یا هر دوی آنها باید تغییر كنند و قیمت بازار حركت نمایند تا معاملات در بورس ها صورت پذیرند. هر چه این اسپرد كمتر باشد به آن معنی است كه فاصله خریدار و فروشنده برای توافق بر سر آن سهام كمتر است و در نتیجه احتمال اینكه معامله زودتر تحقق یابد بیشتر می باشد. اگر بازار به طور پیوسته این دو قیمت را به هم نزدیك سازد آن بازار در آن سهام خاص از قدرت نقدشوندگی خوبی برخوردار است. هر چند معیارهای كمی خوبی برای سنجش نقدشوندگی بازار سهام و بورس ها مطرح می كنند، ولی باید به یاد داشت كه نقدشوندگی بیشتر معیاری كیفی است. یعنی نمی توان تنها با توجه به حجم سهام، چگونگی نقدشوندگی یك سرمایه گذاری را ارزیابی كرد.
نویسنده: دكتر احمد یزدان پناه
منبع: روزنامه دنیای اقتصاد، شماره 1708 به تاریخ 16/10/87، صفحه 9 (بورس)
