آینده مبهم لوله و پروفیل فولادی زیر سایه تمرکز سرمایه‌گذاری‌ها بر تولید مواد اولیه

در پاییز ۱۴۰۲، بحث رکود تولید لوله و دیگر مقاطع فولادی مجدد داغ شده است. آمارها نشان می‌دهند که بسیاری از واحدهای تولیدی این حوزه با معضلاتی مانند تامین مواد اولیه، هزینه‌های بالای تولید و کمبود برق مواجه هستند. مشکلی که سبب شده تا بسیاری از کارخانه‌ها واسطه‌گری مواد اولیه را سودآورتر بیابند. در این مقاله، به بررسی مهم‌ترین معضلات پیش روی صنعت تولید لوله و پروفیل فولادی در کشور می‌پردازیم. اگر در این صنعت یا بازارهای مربوط به آن فعالیت می‌کنید، با ما همراه شده و برآوردی از وضعیت فعلی آن و شرایط نوسانات قیمت لوله به دست بیاورید.

مشکل تامین مواد اولیه در صنعت لوله و پروفیل

به گفته بسیاری از تولیدکنندگان لوله و پروفیل‌های فولادی و برخی از اعضای سندیکای این صنعت، یکی از مهم‌ترین معضلات پیش روی فعالان این حوزه، تامین مواد اولیه است. در حال حاضر به دلیل هزینه‌های بالای واردات و نیز نوسانات شدید قیمت ارز، واردات ورق گرم، به‌عنوان ماده اصلی تولید لوله و پروفیل، مقرون‌به‌صرفه نیست.

در میان ده‌ها شرکت تولید مواد اولیه فولاد در کشور نیز تنها سه شرکت فولاد مبارکه اصفهان، فولاد گیلان و لوله و نورد اهواز ورق گرم تولید می‌کنند. عمده محصولات آنها نیز در بورس کالا عرضه می‌شود. این سیاست برای عرضه این محصول، یکی از مهم‌ترین چالش‌های مصرف‌کنندگان ورق گرم در سال‌های اخیر بوده است. آنها معتقداند فرآیند قیمت‌گذاری در این بازار، غیرمنطقی و غیرکارشناسی است. از سوی دیگر، رقابت بالای ۵۰ درصد ایجاد شده در تالار بورس، سبب افزایش کاذب قیمت‌ها می‌شود.

همچنین تولیدکننده‌های لوله و پروفیل، دخالت دولت در قیمت‌گذاری ورق گرم را مخرب و مغایر با تنظیم طبیعی عرضه و تقاضا می‌دانند. به نظر آنها، محدود شدن تولید و دستکاری قیمت توسط دولت از مهم‌ترین علل افزایش قیمت لوله هستند.

رقابت منفی در صنعت لوله و پروفیل

یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های تولیدکنندگان قدیمی‌تر لوله و پروفیل در کشور، رقابت به گفته آنها کاذبی است که در سال‌های اخیر در این حوزه شکل گرفته است. مطابق گفته آقای مسعود محجل امامی، مدیرعامل گروه مهر سهند، ظرفیت تولید لوله و پروفیل در ایران تا سال ۱۴۰۰ حدود ۵ میلیارد تن بوده که تنها حدود دو میلیارد تن آن محقق شده است. بااین‌حال، در دو سال گذشته، تعداد شرکت‌های تولیدی در این زمینه با رشدی چشم‌گیر به حدود ۵۰۰ واحد افزایش یافته است. عددی که به گفته او، نسبت به میزان تقاضا برای لوله و پروفیل، بسیار بالاست.

به نظر می‌رسد وعده‌ها و رانت‌های کوتاه‌مدت دولتی، سبب علاقه سرمایه‌گذاران به صنعت لوله و پروفیل می‌شود. چنین رانت‌هایی، وضعیت این صنعت را از دور بسیار بهتر از آنچه هست نشان می‌دهند. آمارها اما نشان می‌دهند که بسیاری از این واحدها پس از یک دوره چند ماهه با مشکلات قدیمی این صنعت مواجه شده و با تولیدشان قبل از سودآوری واقعی راکد می‌شود. این در حالی است که تولیدکننده قدیمی و واقعی نیز آسیب دیده و به این ترتیب کل تولیدات لوله و پروفیل در کشور کاهش می‌یابد.

کمبود برق و گاز، مشکل همیشگی صنعت لوله و فولاد

صحبت از کمبود برق صنایع فولاد در تابستان و کمبود گاز آنها در زمستان، دیگر بحث جدیدی نیست. سال‌هاست که فعالان این حوزه، حتی تولیدکنندگان مواد اولیه، اولین قربانیان عدم توان کشور در تامین برق و گاز خانگی هستند. به‌ویژه در تابستان سال ۱۴۰۲ این مشکل، گریبان‌گیر بسیاری از واحدهای تولیدی شد. با شروع فصل سرما نیز گفته می‌شود گاز کارخانجات فولاد قرار است با برنامه‌ریزی‌های از پیش تعیین‌شده قطع شود. این در حالی است که قیمت انرژی برای این صنایع نیز همواره محل مناقشه بوده است.

تغییر کاربری واحدهای تولیدی لوله و پروفیل

اطلاعات وب‌سایت فولادینو، مرجع قیمت روز پروفیل صنعتی و سایر مقاطع فولادی نشان می‌دهد که در سال‌های اخیر، افزایش تولیدکننده‌ها در این حوزه، لزوما به افزایش تولیدات و ثبات یا کاهش قیمت لوله و پروفیل منجر نشده است.

همانطورکه در بخش قبل اشاره کردیم، در پی سیاست‌گذاری‌های اشتباه در حوزه‌هایی مانند صدور مجوز راه‌اندازی واحدهای تولیدی، عرضه و قیمت‌گذاری مواد اولیه، واحدهای تولیدی لوله و پروفیل فولادی جدید، پس از یک بازه‌ی کوتاه‌مدت، وارد ضرر می‌شوند. این در حالی است که آنها معمولا مقادیری مواد اولیه خریداری کرده‌اند که دیگر وارد کردن آنها به خط تولید، توجیه اقتصادی ندارند. به‌این‌ترتیب، برای آنها نگه‌داری مواد اولیه و فروش آنها به قیمت بالاتر در ماه‌های آتی سودآورتر خواهد بود. این روند، سبب افزایش احتکار ورق گرم در عین مشکلات عدیده در تامین این محصول می‌شود.

کاهش تقاضا برای لوله و پروفیل در کشور

افزایش قیمت مواد اولیه و در نتیجه افزایش قیمت مصرف‌کننده، سبب کاهش تقاضا برای این محصولات در سال‌های اخیر نیز شده است. همچنین به گفته بسیاری از کارشناسان، به‌طورکلی تقاضا برای لوله و پروفیل در کشور به اندازه‌ای نیست که تولیدکننده را نسبت به سودآوری بلندمدت این محصولات دلگرم کند. مهم‌ترین مشتریان لوله و پروفیل فولادی، صنایع عمرانی هستند. درحالی‌که کل صنعت ساخت‌وساز کشور عمدتا محدود به مسکن می‌شود و خبری از ساخت زیرساخت‌های اساسی مانند فرودگاه و بندر و حتی سازه‌های بزرگتر مانند ورزشگاه و غیره نیست، طبیعی است که تولید در این حوزه چشم‌انداز بلندمدتی نداشته باشد.

 افزایش محبوبیت محصولات جایگزین مانند UPVC و درب و پنجره آلومینیومی به دلایلی مانند قیمت مقرون‌به‌صرفه‌تر، نیز به این موضوع دامن زده‌اند. همه این عوامل سبب می‌شوند که تولید لوله و پروفیل برای سرمایه‌گذار منطقی نباشد. او در چنین شرایطی ترجیح می‌دهد سرمایه‌اش را به سمت خرید و فروش مواد اولیه منحرف کند.

لوله و پروفیل؛ ارزآور اما در معرض خطر

در پایان این مقاله، لازم به ذکر است که صنعت تولید لوله و پروفیل می‌تواند در کنار صنایع تولید مواد اولیه فولاد، ارزآوری خوبی برای کشور داشته باشد. کمااینکه در سال‌های گذشته، برخی کشورهای عربی حوزه خلیج فارس مانند قطر از مشتریان تولیدکننده‌های ایرانی در این حوزه بوده‌اند. بنابراین به نظر می‌رسد لازم است تجدیدنظری اساسی در رابطه با سیاست‌های اجرایی در مورد این صنعت انجام بگیرد. به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، نوسازی زیرساخت‌های واحدهای تولیدی، حذف دولت از قیمت‌گذاری مواد اولیه و فرهنگ‌سازی مصرف خانگی انرژی به جای فشار بر کارخانجات فولادی از مهم‌ترین راه‌کارهای نجات صنعت لوله و پروفیل فولادی هستند.