چرخه عمر مدیریت پروژه
در طول یک پروژه، دو نوع چرخه عمر در ارتباط پیوسته با یکدیگر هستند:
چرخه عمر پروژه مجموعه فعالیت های لازم برای ساخت محصول یا تحقق خدمات را تشریح می کند. برای انواع مختلف محصولات و خدمات، چرخه ها و فعالیت های متفاوتی تعریف می شود. برای مثال، چرخه ی ساخت یک واحد مسکونی و چرخه ی ساخت یک نرم افزار رایانه ای کاملاً متفاوت هستند.
چرخه عمر مدیریت پروژه نحوه ی مدیریت یک پروژه را تعریف می کند. این چرخه برای همه پروژه ها یکسان است و به چرخه عمر پروژه وابسته نیست.
جدا از نوع پروژه، پنج فاز برای مدیریت هر پروژه تعریف می شود:
۱. ابداع پروژه (Origination): در این مرحله یک یا چند پروژه برای ساخت محصول یا ایجاد خدمات جهت حل یک مشکل یا برآوردن یک نیاز پیشنهاد می شود. این پیشنهادها وارد فرآیند ارزیابی و انتخاب در سازمان می شوند که بسته به نوع فرآیند، مدت مشخصی به طول می انجامد. در صورت انتخاب، پروژه وارد فاز بعدی می شود.
۲. آغاز پروژه (Initiation): مدیر پروژه در این مرحله انتخاب می شود. او به همراه اسپانسر پروژه تلاش می کند منابع لازم و تیم پروژه را جهت تعریف دقیق تر پارامترهای کلیدی پروژه شامل هزینه (Cost)، محدوده (Scope)، برنامه (Schedule) و کیفیت (Quality) شناسایی کند. تیم پروژه بر اساس پروپوزال پروژه، منشور پروژه (Project Charter) را تعریف می کند. تأیید این سند توسط اسپانسر، اجازه شروع برنامه ریزی اولیه را به تیم پروژه می دهد. برنامه اولیه که در این مرحله تهیه می شود، جزئی تر از تخمین های مرحله قبل است. این برنامه شامل نحوه ی ارتباط میان طرف های درگیر در پروژه نیز هست. همچنین یک فهرست اولیه از ریسک هایی که ممکن است موفقیت پروژه را تهدید کنند تهیه می شود. در پایان این مرحله، کل پروژه بر اساس مدارک تهیه شده ارزیابی مجدد می شود و جهت توقف یا شروع فاز بعدی تصمیم گیری می شود.
۳. برنامه ریزی پروژه (Planning): این مرحله، روند قبلی را ادامه می دهد و پارامترهای کلیدی را تصحیح و تکمیل می کند و دستاوردها (Deliverables) را تعریف می کند. معمولاً کارشناسان بیشتری در این مرحله به یاری مدیر پروژه می آیند تا جزئیات بیشتری از هزینه، محدوده، برنامه و کیفیت پروژه را تعیین کنند. همچنین عناصر دیگری به برنامه پروژه اضافه می شود، مانند نحوه کنترل تغییرات، مدیریت تأییدیه ها و مکاتبات و غیره. به علاوه، عوامل خارج از حیطه ی پروژه نیز بررسی می شود مانند مدیریت تغییرات در سازمان پروژه و مراحل واگذاری محصول یا خدمات. فهرست اولیه ریسک های پروژه تکمیل شده و برنامه ای جهت مواجهه و تخفیف آثار هر یک تهیه می شود. برنامه ریزی پروژه سعی می کند پروژه را تا آخرین قدم برای اتمام کار تعریف کند، هر چند که ممکن است در مرحله بعدی برخی فعالیت ها به صورت جزئی تر تعریف شوند. در انتهای این مرحله نیز فعالیت های انجام شده و مدارک تهیه شده مورد ارزیابی قرار می گیرند و در مورد توقف پروژه یا تخصیص منابع لازم برای اجرا و کنترل پروژه تصمیم گرفته می شود.
۴. اجرا و کنترل پروژه (Execution and Control): بیشترین منابع تخصیص یافته به پروژه در این مرحله مصرف می شود.اکنون وظیفه اصلی مدیر پروژه قادر ساختن تیم پروژه جهت اجرای فعالیت ها طبق برنامه و توسعه محصول یا خدمات است. او از برنامه های تهیه شده در مراحل قبل جهت مدیریت فعالیت ها استفاده می کند و همچنین زمینه را برای انتقال محصول یا خدمات خلق شده به سازمان اجرایی (Performing Organization) فراهم می کند.
۵. خاتمه پروژه (Closeout): تیم پروژه در پایان، خروجی های پروژه، عملکرد تیم پروژه و عملکرد سازمان اجرایی را ارزیابی می کند. برای این کار بازخورد مشتریان، اعضای تیم پروژه، مصرف کنندگان و دیگر ذینفعان مورد کاوش و بررسی قرار می گیرند. هدف اصلی از این ارزیابی، مستندسازی بهترین شیوه های انجام کار و آموخته ها جهت استفاده در پروژه های بعدی است. پارامترهای کلیدی نیز دوباره ارزیابی شده و در اختیار سازمان اجرایی قرار می گیرند تا با برنامه ابتدایی مقایسه شده و عملکرد کلی مورد ارزیابی قرار گیرد و با عملکرد سایر پروژه ها مقایسه شود.
نمودار زیر مراحل و فعالیت های چرخه مدیریت پروژه را نشان می دهد.
یکی از چالش های مدیر پروژه، تنظیم کردن چرخه عمر خاص پروژه با چرخه عمر مدیریت پروژه است. در حالی که فعالیت های پروژه و فعالیت های مدیریت پروژه متقارن هستند، دستاوردهای مدیریت پروژه، این دو چرخه را به هم پیوند می دهد. فازهای این دو چرخه همپوشانی دارند و مدیر پروژه باید بداند که ورودی ها و خروجی های هر چرخه در هر یک از این فازها چگونه بر چرخه ی دیگر اثر می گذارد.
منابع مورد استفاده در این مطلب:
۱. NYS Project Management Guidebook
توضیح نویسنده:
جهت ترجمه اصطلاحات از زبان انگلیسی از واژه نامه مدیریت پروژه استفاده شده است که مبتنی بر کتاب PMBOK بوده است.